Biblioteka Krytyki Literackiej

Andrzej Busza, Bogdan Czaykowski, Adam Czerniawski, Jan Darowski, Florian Śmieja – czy wiemy o ich twórczości coś więcej niż może zawierać encyklopedyczne hasło? A przecież właśnie oni tworzyli grupę literacką „Kontynenty”, która jako pierwsza w dziejach polskiej literatury dojrzewała i debiutowała na obczyźnie – w Londynie na przełomie lat 50. i 60. ubiegłego wieku.

Napisana przez Monikę Krajewską praca ma więc – jako pierwsza monografia twórczości wspomnianego pisarza – trudne do przecenienia zadanie oswojenia Wilka z szerszą publicznością literacką.

Bartosz Małczyński nie tylko klarownie przedstawił główne nurty recepcji dzieł pisarki, ale uzupełnił je o tony, które wybrzmiewały dotąd w opracowaniach bardzo rzadko, dokonując ciekawych reinterpretacji niektórych wątków i pojedynczych utworów.

Przed państwem Leopold Tyrmand – autor bestsellerowej powieści Zły, kultowego Dziennika 1954, kontrowersyjnego Życia towarzyskie­go i uczuciowego i barwnego Filipa. […]

Niniejsze opracowanie pozwala poznać prawdziwego Leopolda Tyrmanda: genialnego obserwatora rzeczywistości, zręcznego reportera i zdol­nego powieściopisarza, a przy tym wszystkim – człowieka głęboko zanurzonego w kulturze i jej wielu strumieniach, zawsze idącego pod prąd. Człowieka szukającego istoty w życiowym detalu. […]

Opowieść o Tyrmandzie i jego literaturze podejmuje wiele tematów kluczowych dla minionego stulecia, mówi więc między innymi o: odrodzeniu Polski po zaborach, dwudziesto­leciu międzywojennym, drugiej wojnie światowej, Zagładzie Żydów, konspiracji wojennej, masowych migracjach, komunizmie, polskiej sztuce, zimnej wojnie, kulturze popularnej, modzie, muzyce i sporcie, kontrkulturze, walce o wolność w czasach PRL. W tej historii poja­wią się Józef Stalin i Ronald Reagan; Tadeusz Konwicki i Jarosław Iwaszkiewicz. Opowieść rozgrywać się będzie w Warszawie i Nowym Jorku, na obozowych pryczach i w willi Rockefellerów.

Tyrmand to wielowymiarowy, niezwykle barwny twórca, którego historia i dzieła wciąż nie zostały w pełni zgłębione

Praca Małgorzaty Judy-Mieloch został a napisana z pasją i widoczną atencją wobec licznych dokonań Antoniego Libery na polu kultury polskiej - a więc nie tylko w obszarze prozy, ale także przekładu i szeroko rozumianej działalności teatralnej.

Józef Mackiewicz to jeden z najbardziej intrygujących świadków historii XX wieku. Monografia Adama Fitasa nie pozostawia co do tego najmniejszych wątpliwości. Lubelski badacz przekonująco burzy stereotypy, których gęstą sieć zarzucono zarówno na biografię autora Kontry, jak i jego dzieła.

Związany przez pewien czas ze skandalizującym „BruLionem”, uznany za odnowiciela polskiego neoklasycyzmu, autor stał się jednym z najmłodszych laureatów prestiżowej Nagrody im. Kościelskich, a jego głośny tom Oda chorej duszy w 1997 r. znalazł się w ósemce książek nominowanych do literackiej nagrody Nike.

Autorka wyposaża nas w klucz lekturowy otwierający teksty ściśle zrośnięte z tragiczną historią dwudziestego wieku, te, które dotyczą sztuk pięknych – zwłaszcza malarstwa – oraz eseje krytycznoliterackie.

Autor – jednocześnie wybitny badacz literatury i pisarz – oddał do rąk czytelnika monografię, która urzeka nie tylko lotnym, giętkim stylem, ale także przenikliwością obserwacji i pomysłowością analityczno-interpretacyjną. Unikając metodologicznego dogmatyzmu i apodyktycznych klasyfikacji, badacz słusznie podkreśla hybrydyczność pisarstwa Haupta, wymykanie się jego utworów ciasnym oczkom sieci pojęć gatunkowych lub tematycznych.

Zbigniew Chojnowski sprawnie porządkuje obszerny dorobek poetki, grupuje rozległy i mocno zróżnicowany materiał w bloki tematyczne, a następnie dokonuje ich rzetelnego omówienia. Wydobywa przy tym wiersze, które, choć dawne, to jednak do dziś uderzają wyrazistością moralnego przesłania.

Badacz z powodzeniem zagląda pod powierzchnię utartych sądów, ukazując, w jaki sposób polska krytyka i historia literatury powielały czytelnicze intuicje pierwszych odbiorców dzieł Lechonia. Opracowanie przynosi nie tylko mądre, wyważone odczytanie skomplikowanej biografii pisarza, nie tylko śmiałą, świetnie napisaną syntezę głównych kręgów twórczej aktywności poety, ale także dociekliwe, fascynujące i odkrywcze interpretacje ważnych i popularnych utworów autora Karmazynowego poematu.

Proza Bronisława Wildsteina doczekała się wielu laurów (w tym prestiżowej nagrody Kościelskich). Poszczególne książki pisarza zawsze mogły liczyć na komentarze recenzentów. Nie zmienia to jednak faktu, że autor Doliny Nicości funkcjonuje na naszej scenie literackiej jako „pisarz wyklęty”, a tomy jego prozy mają status „książek zbójeckich”. Także – a może zwłaszcza – w uniwersytetach. Choć odbyła się niegdyś w Bibliotece Raczyńskich konferencja poświęcona twórczości Wildsteina, wciąż brak historyczno-literackich opracowań poświęconych jego literackim dokonaniom. Zamiast nich często natrafiamy na stereotypy i etykiety. Czy zmieni ten stan praca Macieja Woźniaka? – Tego oczywiście nie wiemy, z całą pewnością warto jednak pogratulować odwagi i determinacji młodemu krytykowi, który przygotował pierwszą obszerną monografię poświęconą najważniejszym utworom autora Czasu niedokonanego.

Ma ona charakter aspektowy. Oznacza to, że monografista – uwzględniając pełne spektrum twórczości pisarza – przyjrzał się z bliska jedynie tym utworom, które uznał za najbardziej reprezentatywne. A także to, że wybrał jeden aspekt twórczości prozaika – taki, który niby soczewka skupia pewne istotne jej cechy. Z wyborami, jakie podjął, można oczywiście dyskutować, wydaje się jednak, że nie brakuje w dysertacji Woźniaka żadnego z ważnych tomów prozy Wildsteina, przekonuje też decyzja młodego krytyka, by obejrzeć dokonania pisarza przez pryzmat genologii. Teza, która staje się osią konstrukcyjną rozprawy, jest jasna: Wildstein to pisarz, który chętnie posługuje się konwencjami gatunkowymi prozy popularnej, by przekroczyć zastane formy, nasycić je żywiołem etyczno-refleksyjnym i skierować dyskurs prozatorski w stronę powieści idei.

Drugi tom esejów jednego z najważniejszych polskich pisarzy XX wieku.

Orfeusz w piekle XX wieku – tom esejów Józefa Wittlina, który ukazał się w układzie zaproponowanym przez autora nakładem paryskiego Instytutu Literackiego w 1963 roku. Problematyka w nim poruszana – dwudziestowieczny kryzys wartości moralnych, konsekwencje wojen dla ludzkiej świadomości i kultury, zobowiązania pisarskie, los emigrantów i wygnańców, ale także impresje z podróży, lektur i spektakli teatralnych oraz wspomnienie Lwowa – tworzy zróżnicowaną wewnętrznie całość, imponującą intelektualną odwagą i etyczną wrażliwością. Przez dziesięciolecia pozostawał poza krajowym obiegiem literackim, wznowiony został w 2000 roku przez Wydawnictwo Literackie. Niniejsze wydanie Instytutu Literatury jest pierwszą edycją krytyczną tego dzieła.

Pierwszy tom esejów jednego z najważniejszych polskich pisarzy XX wieku.

Orfeusz w piekle XX wieku – tom esejów Józefa Wittlina, który ukazał się w układzie zaproponowanym przez autora nakładem paryskiego Instytutu Literackiego w 1963 roku. Problematyka w nim poruszana – dwudziestowieczny kryzys wartości moralnych, konsekwencje wojen dla ludzkiej świadomości i kultury, zobowiązania pisarskie, los emigrantów i wygnańców, ale także impresje z podróży, lektur i spektakli teatralnych oraz wspomnienie Lwowa – tworzy zróżnicowaną wewnętrznie całość, imponującą intelektualną odwagą i etyczną wrażliwością. Przez dziesięciolecia pozostawał poza krajowym obiegiem literackim, wznowiony został w 2000 roku przez Wydawnictwo Literackie. Niniejsze wydanie Instytutu Literatury jest pierwszą edycją krytyczną tego dzieła.

Jeśli do rąk polskiego czytelnika nie trafiło dotąd popularne opracowanie poświęcone znanej i cenionej twórczości Włodzimierza Odojewskiego, to książka Wiesława Ratajczaka wypełnia ów brak z naddatkiem. (...) Poznański historyk literatury odsłania motywacje skłaniające prozaika do koncentracji twórczości wokół kwestii pamięci historycznej, widzianej przez pryzmat konkretnego ludzkiego losu.

Autorka kreśli przed nami najpierw barwny zarys biografii Gustawa Herlinga-Grudzińskiego – zawiłej, pełnej zaskakujących zwrotów i mrocznych zakamarków, po czym stopniowo odsłania tajniki warsztatu pisarza, dokładniej opisując charakterystyczne dla prozy Herlinga-Grudzińskiego pogranicze autobiografii i fikcji, dokumentu i wyobraźni.

Zamieszczone w książce analizy odsłaniają pasjonującą grę, jaką artysta prowadzi z „polskim mitem”, zarazem podważając go i utwierdzając, konstruując i dekonstruując.

Powinienem nazwać Tomasza Burka księciem niezłomnym krytyki, gdyż był jednym z nielicznych czołowych pisarzy polskich zdecydowanie broniących religijnych fundamentów naszej kultury, uczciwości myślowej i tej zwyczajnie ludzkiej; pozostał wierny najlepszym tradycjom narodowym oraz sprawdzonym wartościom uniwersalnym.

Krzysztof Dybciak

Tomasz Burek zawsze przenosił wzrok nad pyłem nieistotności ku temu, co istotne.

Adrian Gleń

Tomasz Burek należy do nadzwyczaj rzadkiego dziś „gatunku” krytyków, którzy dopracowali się własnego poglądu na literaturę oraz wyrazistych i stanowczo formułowanych kryteriów jej oceny. To właśnie czyni lekturę jego esejów […] czynnością nie tylko nader pożyteczną (bo wydatnie pomnażającą naszą dotychczasową wiedzę), ale i silnie inspirującą do dalszych przemyśleń i sporów czy rozwinięć.

Ryszard Nycz

Tomasz Burek jest jednym z najbardziej osobnych polskich krytyków literackich. I jednym z najważniejszych. Dla mnie najważniejszym. Takim, na którego książki czeka się z niecierpliwością i którego opinii wysłuchuje się z największą uwagą i skupieniem.

Maciej Urbanowski