Literatura piękna

Powieść Krzywym pługiem opowiada historię dwóch sióstr żyjących w brazylijskiej hacjendzie Água Negra, gdzie rytm życia wyznacza niekiedy bezlitosny dla ich upraw klimat oraz wieczornice jarê, na których w ciała wiernych wstępują duchy „nieziemskich”, by tańczyć pośród swych wyznawców.

Są takie rzeczy, które można pojąć tylko tutaj u nas - nikt inny nigdzie indziej ich nie pojmie. Narodowość ogranicza więc człowieczeństwo? Raczej należałoby powiedzieć, że jest jego niezbędną formą. Coś z człowieczeństwa ujmuje i coś mu dodaje. Trochę je przycina. Tak jak przycina się jaśminy, żeby lepiej kwitły; żeby ich nocny dziki zapach snuł się po całym ogrodzie.

Caryca Katarzyna dobrze, jak widać, wiedziała, że nie może liczyć na to, iż wszyscy posłowie zaakceptują traktat rozbiorowy - wiedziała, że znajdzie się wśród nich jakaś czarna owca, ktoś kto ośmieli się jej sprzeciwić - jakiś wolny Polak - jakiś człowiek szalony - jakiś Reytan.

Ale wiedziała też, że może liczyć na większość - bo polscy przedajcy zawsze, gdy staną przeciw wolnym Polakom, są w większości. Dlatego właśnie caryca życzyła sobie sejmu, ma którym decydować będzie większość - sejmu skonfederowanego.

Respekt dla woli autora i jego prawa do kreacji wizerunku oraz pierwszorzędnego prawa do decydowania o kanonie swych dzieł doprowadziło w niniejszej próbie edycji do pójścia na kompromis w kwestii układu tomów. Postanowiłam zrezygnować z układu w całości chronologicznego i tomy przez autora pomijane milczeniem umieścić na końcu zbioru, aby zaakcentować stosunek twórcy do nich oraz miejsce, które sam im nadał w kanonie swej twórczości, nie skazując ich jednak na zapomnienie i zagładę. Rozwiązanie to uznałam za najlepszą odpowiedź zarówno na wyzwania historii literatury, która domaga się prawdy, jak i pamięci o autorze, która domaga się poszanowania jego woli. Dzieła literackie nie są bowiem tylko korpusem tekstów, ale są korpusem tekstów bardzo swoistym, bo podlegającym kreacji autorskiej i przynależącym do sfery własności osobistej autora. Dlatego należy je w sposób najdoskonalszy z możliwych uszanować, oddając jako wersję kanoniczną tę, która jest najbliższa intencji twórczej samego twórcy kanonu dzieła, w najdojrzalszej jego formie.

Zbiór idę pod wiatr jest autorską propozycją najciekawszych, najbardziej rozpoznawalnych i najbardziej reprezentatywnych utworów dla wielonurtowej twórczości Wincentego Różańskiego. Dotąd ukazały się dwa podobne wybory: Bądź pozdrowiona chwilo… (1989, wybór Maria Bosacka), Wędrujemy do Szeol (2001, wybór Tadeusz Żukowski). Egzemplarz tego drugiego złożono w trumnie poety. Moja propozycja bierze pod uwagę wszystkie wydane dotąd tomiki poznańskiego twórcy, od Dziecko idące jak włócznia śpiewało (1970) do Spóźnione (2020), a także wiersze rozproszone po czasopismach lub dotąd niedrukowane. 

(Od redakcji)

„Z Nocy i Mowy. Taki jest mój rodowód” – deklarował Marian Pankowski w swojej pierwszej powieści. Jego twórczość wyrasta z kreacyjnego żywiołu języka, który pozwala się przyjrzeć ciemnym sferom doświadczenia i oddać cielesny wymiar świata. Jest to autor na wskroś oryginalny, bezkompromisowy. Wyróżnia się olśniewającą frazą, a zarazem prowadzi wysublimowaną grę z tradycją literacką: od Reja i Kochanowskiego, przez romantyków, po Leśmiana i Gombrowicza. 

Antoni Winch urodził się pod koniec PRL, w 1986. Ukończył Wydział Wiedzy o Teatrze na warszawskiej Akademii Teatralnej i bezpośrednio po studiach rozpoczął studia doktoranckie, a potem pracę, w Instytucie Sztuki PAN w Warszawie, w Zakładzie Teatru.

Zadebiutował jako autor w „Dialogu” sztuką Refren („Dialog” nr 6/2007), jako laureat trzeciego miejsca w konkursie dramaturgicznym organizowanym przez „Dialog” i Ośrodek „Karta” na sztukę poświęconą drugiej wojnie światowej. Od 2014 roku współpracuje z Teatrem Polskiego Radia. Laureat nagrody za najlepszy autorski scenariusz słuchowiska radiowego na XVI Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej „Dwa Teatry Sopot 2016” za scenariusz do słuchowiska Zagwazdrane życko. Rzecz o zakopiańskiej miłości (reż. Łukasz Lewandowski, premiera: 25 IV 2015).

Laureat Grand Prix XVIII Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej „Dwa Teatry Sopot 2018” jako współautor, obok Dariusza Błaszczyka, scenariusza słuchowiska Ordonka (reż. Dariusz Błaszczyk, premiera: 25 XI 2017). Zdobywca wyróżnienia w zamkniętym konkursie „Muzyka: bohater, inspiracja, pretekst”, zorganizowanym przez Program 2 Polskiego Radia i ZAiKS, za dramat Infolinia (reż. W. Modestowicz, premiera: 14 I 2017).

Autor sztuki Hanoch odchodzi bez słowa zrealizowanej jako spektakl telewizyjny w ramach programu TEATROTEKA przez Wytwórnię Filmów Dokumentalnych i Fabularnych (reż. Dariusz Błaszczyk, rok produkcji: 2016).

Autor książek Dramat ciemnych gier. Teatr absurdu pre-postczłowieka (2015, wyd. IS PAN, Warszawa) i Szkoda Zachodu. Witkacy – Mrożek – Levin (2021, wyd. IS PAN, Warszawa) oraz artykułów naukowych publikowanych w „Dialogu”, „Twórczości”, „Pamiętniku Teatralnym”, „Aspiracjach”. W tomie Dramaty pandemiczne ukazała się jego sztuka Marudek (wyd. IL i 2021).

Od 2021 jest redaktorem działu prozy miesięcznika „Twórczość”. Od 2022 Kierownik Działu Literackiego Teatru im. Stefana Jaracza w Łodzi. 

Piotr Czaadajew (1794–1856), rosyjski filozof i ese­ista, jeden z najwybitniejszych myślicieli doby romanty­zmu. Był prekursorem ruchu okcydentalistów, programo­wo opowiadającego się za wprowadzeniem Rosji w krąg cywilizacji zachodnioeuropejskiej. Osip Mandelsztam pisał, że myśl Czaadajewa ustawia się w poprzek trady­cyjnego myślenia rosyjskiego, on sam zaś symbolizuje „pogłębione rozumienie narodowości jako najwyższego rozwoju osobowości oraz Rosji jako źródła absolutnej wolności moralnej”. W swoich pracach Czaadajew po­szukiwał Boga w historii, a średniowieczny katolicyzm uważał za najdoskonalszą postać chrześcijaństwa. Za pu­blikację pierwszego z ośmiu swoich listów filozoficznych, decyzją cara Mikołaja I został uznany za niepoczytalnego, zmuszony do leczenia i osadzony w areszcie domowym. Nie zaakceptował tego, że Rosja wystąpiła przeciw Za­chodowi w czasie wojny krymskiej (1853–1856). Zmarł przybity skutkami tej wojny, widząc, że niemożliwa jest unia między Wschodem i Zachodem. Jego poglądy doce­niono dopiero w XX wieku, chociaż wciąż w niektórych kręgach rosyjskich uważa się go za kosmopolitę i zaprze­czenie cnót patriotycznych.

Zbigniew Jerzyna – ur. w Warszawie w 1938 r. Poeta, eseista, dramaturg, edytor. Autor słuchowisk radiowych i książek dla dzieci. Opracował i wstępem poprzedził zbiory utworów Jana Kochanowskiego, Jana Lechonia, Władysława Sebyły, Mirona Białoszewkiego, Osipa Mendelsztama, Anny Achmatowej, Reinera Marii Rilkego, Stanisława Przybyszewskiego, Barbary Sadowskiej. Założyciel Spółdzielni Wydawniczej „Anagram”. Dramat „Iskrą tylko” był w 1985 nagrodzony na Międzynarodowych Targach Lipskich.

Nie po raz pierwszy się okazuje, że trzeba niebywałego oka, ucha i talentu, żeby pisać o współczesności prosto, barwnie i zarazem odkrywczo. Z góry wiemy, jak wielu ludzi z wielkim wykształceniem mało dostrzega zła, bzdury i głupoty, i domyślamy się, ilu wiersze Bartłomieja Siwca przyjmie ze zdumieniem. Ale niech one ich podkręcą. Są dokuczliwe, choć w czytaniu bardzo przyjemne i zawierają sporo dobrego smaku, wcale nie z puszki.

- Piotr Müldner-Nieckowski

Po co poecie poczucie humoru? O, nie po to, żeby wywoływać śmiech, nie jest przecież wesołkiem, opowiadaczem dowcipnych historii. Żeby dostrzegać wielowymiarowość prawd – mówiąc w skrócie. U Bartłomieja Siwca humor służy ironii, co wpisuje się w bogatą tradycję polskiej poezji i dobrze robi wierszom.

- Anna Nasiłowska

Bartłomiej Siwiec – urodzony w 1975 roku w Bydgoszczy, prozaik, poeta, krytyk literacki. Autor czterech powieści: Zbrodnia, miłość, przeznaczenie, Autodestrukcja, Przypadek Pana Paradoksa, 16 schodów, zbioru opowiadań Wszyscy byli umoczeni i pięciu zbiorów wierszy: Instrukcja zabicia ptaka, Matka i róża, Przepompownia, Starsza pani poezja, Domysły na temat Ruxa. Jego wiersze, szkice i recenzje były drukowane na łamach „Toposu”, „Tekstualiów”, „Frazy”, „Elewatora”, „Epei”, „Okolicy Poetów”, „Akantu”, „Gazety Kulturalnej”. Bartłomiej Siwiec jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Urszula Sieńkowska-Cioch – autorka książki dla dzieci pod tytułem „Przygody Jeża Szymona” (2017) oraz tomu wierszy „na niby” (2022). Pracuje w Zespole Szkół Specjalnych w Augustowie jako nauczycielka. Urodziła się i mieszka w Augustowie.

Nowy tom wierszy Andrzeja Zielińskiego – artysty muzyka: solisty, kameralisty, aranżera, kompozytora, pedagoga.

Rok 2022 stwarza okazję do podsumowania i świętowania dorobku Artysty – jest bowiem zwornikiem trzech jego jubileuszy: 75 rocznicy urodzin, 60 roku działalności artystycznej oraz 50-lecia pracy pedagogicznej. W to świętowanie wpisuje się również edycja wierszy, które mają Państwo przed sobą.

Andrzej Zieliński – artysta muzyk: solista, kameralista, aranżer, kompozytor, pedagog.

Zdobywca czołowych nagród w krajowych i zagranicznych konkursach akordeonowych, w tym pierwszej nagrody w 1963 r. w Klingenthal (Niemcy). W 1972 roku ukończył z wyróżnieniem studia na wydziale instrumentalnym w warszawskiej PWSM. W latach 1967-1994 był instrumentalistą Warszawskiego Kwintetu Akordeonowego. Koncertował w Europie i w Azji. Nagrywał dla firm fonograficznych oraz rozgłośni radiowych i telewizyjnych.

Jako poeta zadebiutował w 1995 roku na łamach tygodnika „Przegląd katolicki”. Swoje utwory publikował w prasie i w wydawnictwach katolickich. Istnieje także muzyka inspirowana tekstem pasyjnego poematu „Droga” zarejestrowana na płycie CD (Stanisław Moryto – Carmina crucis, DUX 0385).

Artysta realizuje również pomysł łączenia obydwu dziedzin swojej twórczości. Powstają spektakle poetycko-muzyczne: „Droga. Misterium Męki Pańskiej” oraz „Z nich zaś największa jest miłość” w autorskiej interpretacji.

W 2003 r. Andrzej Zieliński otrzymał wyróżnienie w I Ogólnopolskim Konkursie Literackim im. ks. Józefa Jamroza w Rabce-Zdroju.

"take flight Piotra Wiesława Rudzkiego to nade wszystko swoisty, rozpisany na etapy i stacje (11 ich) mały podróżny poemat. […] Rudzki swój poetycki reportaż nasyca lokalnym konkretem, sytuując go zarazem w uniwersalnej przestrzeni bosko-ludzkich oczekiwań i celów. To również swego rodzaju mały traktat antropologiczny, w którym wyjściową frazę stanowi apostrofa wypowiadająca zachwyt nad darem istnienia, darem podróży, darem wyrażania, a przenika je wszystkie wezwanie do tego, by „wysoko” był „człowiek”! Utwór gdańskiego poety jest zapisem owej tęsknoty-wyzwania i poetycką nań odpowiedzią".

                                                                                                                                                         - Kazimierz Nowosielski

Do rąk czytelników trafia pierwsze zbiorcze wydanie tekstów Maliny Prześlugi. Wbrew tytułowi całkiem śmieszne i błyskotliwe. Ten, jak wieści tytuł wstępu do antologii, "teatr do przeczytania" autorstwa dwukrotnej laureatki Gdyńskiej Nagrody Dramaturgicznej:

"(...) to prezent dla reżyserów, satysfakcja dla widzów i wyzwanie dla aktorów".

- Maciej Wojtyszko

Znana dotychczas głównie dzieciom Prześluga:

"(...) jako autorka sztuk dla dorosłych kładzie na stole niezwykłe projekty: oryginalne, dopracowane, skonstruowane z wielką wyobraźnią (...)".

- Jacek Sieradzki

O czym ta książka? To gawędy, opowieści, baśnie. O aniołach, diabłach i dziełach Boga, cudach i złocie. Na anioła, jak też diabła, zawsze można się natknąć, o dzieła Boga ocieramy się każdego dnia. Cuda się zdarzają, częściej niż sobie wyobrażamy, widziałem zakonnika w locie, któremu skrzydeł użyczył anioł, sam wiele cudownych wzruszeń zawdzięczam świętemu Antoniemu. Złoto jest także dziełem Boga, choć wiele tego kruszcu w diabelskim posiadaniu. Ale co tam złoto, nawet jeśli masz je w garści może zamienić się w bezpożyteczność. Lubię opowiadać o szczęściu, zwycięstwie dobra nad złem, pięknie i radości.

Zbiór 153 wierszy i 17 fraszek Józefa Czechowicza, czołowego polskiego przedstawiciela nurtu katastroficznego, centralnej postaci Drugiej Awangardy. Wyboru dokonał i opatrzył posłowiem Zbigniew Włodzimierz Fronczek.

Agnieszka Ginko-Humphries – poetka i pisarka, laureatka ogólnopolskich konkursów poetyckich. Publikuje pod nazwiskiem Ginko. Za poezję i prozę dla dzieci otrzymała w 2015 ogólnopolską Nagrodę Guliwer w Krainie Olbrzymów. Jej debiutancki tomik wierszy „Kruche” (2017) nominowany był do Lubuskiego Wawrzynu Literackiego oraz Nagrody A.Waśkiewicza Związku Literatów Polskich. W 2021 roku podczas XI gali Związku Literatów Polskich otrzymała główną Nagrodę Literacką im. A. K. Waśkiewicza za tomik wierszy "Modlitwa spod znaku Ryb", który nominowany został również do Lubuskiego Wawrzynu Literackiego. Autorka pięciu książek dla dzieci: wierszy „Ciotka Klotka i inne historie” (Pascal, 2010, wyróżnione w konkursie Książka Przyjazna Dziecku 2011), „Podróż Srebrnego” (Wilga, 2014, finalistka Konkursu Makuszyńskiego 2014), „Tutlandia” (Media Rodzina 2013, nominowana do nagrody Książka Roku 2013 IBBY), „Tutlandia – Niespodzianki” (Media Rodzina 2015, wyróżnienie FENIKS 2016 na Targach Książki w Warszawie) oraz „Bajki z dżungli i oceanu” (Media Rodzina, 2018, umieszczona na Liście BIS PS IBBY, polecana przez jurorki konkursu #książkaroku2018 PS IBBY). Autorka trzech książek dla nauczycieli i animatorów z zakresu edukacji kulturalnej (Bielskie Stowarzyszenie Artystyczne Teatr Grodzki). Tłumaczenia z zakresu kultury i sztuki publikowała min. w Gazecie Wyborczej, Dysonansach, Przekładańcu, wydawnictwach UJ i PWM, a także Zephyr Press, USA i Routledge, Wielka Brytania. W 2018 otrzymała Nagrodę Kulturalną Prezydenta Zielonej Góry, gdzie mieszka od 2015. Należy do Związku Literatów Polskich i Stowarzyszenia Jeszcze Żywych Poetów. Jest zastępcą redaktora naczelnego kwartalnika „Pasje literackie”. Pracuje w Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Cypriana Norwida w Zielonej Górze.

Marta Ewa Romaneczko – filozofka, psycholożka i lingwistka.

Studiowała i prowadziła badania między innymi na: Uniwersytecie Warszawskim, Uniwersytecie Loránda Eötvösa w Budapeszcie, Uniwersytecie w Porto, Uniwersytecie Oksfordzkim, Uniwersytecie Zagrzebskim oraz Norweskim Uniwersytecie Nauki i Technologii w Trondheim. Pracowała jako neuropsycholożka i neurorehabilitantka osób po ciężkich urazach mózgu. Przez pewien czas mieszkała na Bałkanach, gdzie zajmowała się zagadnieniami z zakresu psychologii konfliktów zbrojnych, stresu pourazowego oraz terroryzmu. Pisze poezję i publicystykę. Zarabia jako rekruterka. Ponadto pasjonuje ją rynek pracy i zarządzanie zasobami ludzkimi.

Michalina Janyszek – rocznik 85, urodzona w Olsztynie. Publikowała wiersze m.in. w „Borussii”, „Odrze”, „Toposie”, „Kresach” i „Portrecie”. Publikuje również w Internecie. Autorka bloga literackiego https://celebrujczaswolny.pl/.

W 2010 r. ukazał się jej debiutancki tomik „Wiersze dokonane”, wydany w serii „Biblioteka Autorów z Warmii i Mazur” przez Oddział Stowarzyszenia Pisarzy Polskich w Olsztynie.

„Ptaszyna. Koniec czyli początek” Darii K. Kompf to tomik-skrypt z rozmyślań i doświadczeń skoncentrowanych wokół tematu przemiany. Zmiany niedoszłe, nieudane, rozpoczęte, lecz niezakończone, dostrzegalne w skali mikro i makro, niedostrzegane, decydujące zarówno o istnieniu, jak i sposobie bycia. Autorka podejmuje w niej ponadto kwestie takie jak czas, oddech, sens i ostateczność – towarzyszące wszystkim, ale przecież także każdemu z osobna. Uwagę zwracają też sposoby ich przekazywania – tomik oferuje formy dłuższe i krótsze, a nawet opowieść graficzną autorstwa poetki.

- Joanna Żabnicka

Samantha Kitsch

Pseudonim literacki, pod którym ukazało się osiem zbiorów poezji: Bahama (Obserwator), 25 wierszy (Mamiko), Helena (Instytut Mikołowski), Ulubiony sport (Instytut Mikołowski), wszystko jest kleptomania. autoremiks (Kwadratura), kolaże kolarzy (Dom Literatury w Łodzi, SPP Oddział w Łodzi), konfiskata konfetti (Dom Literatury w Łodzi, SPP Oddział w Łodzi) i siedmiu złodziei (SPP Oddział w Łodzi, Dom Literatury w Łodzi).

Nowy tom poezji Beaty Kurek zawiera 122 zwięzłe i nieprzegadane wiersze, będące trzeźwymi refleksjami nad miłością zagubioną cywilizacyjnym rozgardiaszu. Są to wiersze wybrane z dotychczasowych tomów Autorki, która w tym roku została przyjęta w poczet członków SPP.