Literatura piękna

Nowy tom poetycki Macieja Mazurka wydany przez Towarzystwo Przyjaciół Sopotu przy wsparciu finansowym Instytutu Literatury.

"Lapidarne utwory Andrzeja Samborskiego oparte są na wyrazistych konceptach, podanych w formie pozbawionej jakiejkolwiek barokowości. Tylko w ten - oszczędny - sposób można uzyskać zamierzony efekt: poruszyć jednocześnie wyobraźnię i intelekt." - Bogusław Wróblewski

Maciej Kulis - urodzony w 1985 r. Poeta. Absolwent filozofii. Laureat Połowu 2012 r. Autor książki poetyckiej Wodny świat (Fundacja Duży Format, Warszawa 2019), za którą otrzymał III nagrodę w XVI Ogólnopolskim Konkursie Literackim im. Artura Fryza na najlepszą debiutancką książkę poetycką 2019 r. Mieszka w Szczecinie.

Poeci to tak naprawdę Indianie. W rezerwatach, do których sami się zapędzili śpiewają przy ogniskach szalone piosenki. Pieśnią plemiennego - śląskiego szamana jest poemat Złapać rogi za rzycie. Badura łączy w poetycką całość zwidy, przejęzyczenia i konfabulacje; składa z nich świat i jednocześnie pokazuje jego rozpad.

Jan Baron

Dobry Wielki Duchu! Niedocieczony Szamanie! Drażniący Łowco Jeleni! I Ty, Przezacny Biały "Dynamicie" Jeleniu! Posłuchajcie, gdybym miała ogon, merdałabym do tej książki i do Was jak wariatka non stop! Non stop, słyszycie?! Ale nie mam ogona... A i tak merdam do tej książki i do Was dzień i noc na okrągło! Na okrągło, słyszycie?!

Żaneta Gorzka

Książka została wydana w ramach „Projektu Kontynuacje”, organizowanego przez Instytut Literatury.

Po wielu latach pisania utworów, które w uproszczeniu można by nazwać wierszoprozami, zapragnąłem od tej dogodnej dla mnie formy odpcoząć. Moja przygoda z oktostychami trwała od lutego do października 2022 roku.

  Oktostychy wybrałem nie dlatego, żeby sprawdzić, czy im sprostam. Ich forma i to, jak w ogóle mi się pomyślały, otwierały jeszcze jedną możłiwość zdawania sprawy o świecie i moim w nim uczestnictwie, o radości i udręce. Przemyślenia, obserwacje i emocje mogły się wyrazić w sposób dla mnie samego nieoczywisty i - nieoczekiwany (acz prawdą jest, że oktostychy pisałem w latach 1978-1979 i opublikowałem je w „Akcencie" w roku 1980). Cztery rymowane dystychy - oktostych - to forma wdzięczna i bardzo trudna. Polubiłem ją, ale czy do niej wrócę?

- Piotr Szewc

Nowy tom poetycki Stanisława Rogali wydany przez Stowarzyszenie Pisarzy Polskich Oddział Lublin przy wsparciu finansowym Instytutu Literatury.

"Musiałem przeżyć całe życie. Byłem pustelnikiem skazanym na szukanie doskonałości dnia powszedniego. Samotrzeć zbierałem po jarmarkach zdziwaczałe słowa, by skryć je w gęstwie psalmu poetyckiego. Łaziłem po wszystkich perspektywach, szukając punktów, z których wyznaczone cudowne linie ulic. Trzeba było być powsinogą przedmieść - zagapionym w śpiew zaułków."

Marta Ewa Romaneczko – filozofka, psycholożka i lingwistka.

Studiowała i prowadziła badania między innymi na: Uniwersytecie Warszawskim, Uniwersytecie Loránda Eötvösa w Budapeszcie, Uniwersytecie w Porto, Uniwersytecie Oksfordzkim, Uniwersytecie Zagrzebskim oraz Norweskim Uniwersytecie Nauki i Technologii w Trondheim. Pracowała jako neuropsycholożka i neurorehabilitantka osób po ciężkich urazach mózgu. Przez pewien czas mieszkała na Bałkanach, gdzie zajmowała się zagadnieniami z zakresu psychologii konfliktów zbrojnych, stresu pourazowego oraz terroryzmu. Pisze poezję i publicystykę. Zarabia jako rekruterka. Ponadto pasjonuje ją rynek pracy i zarządzanie zasobami ludzkimi.

Pierwszy z trzech tomów Wierszy wybranych Ernesta Brylla, które w całości obejmują jego twórczość od debiutu w 1958 r., aż po rok 2020. To jedyny taki projekt literacki autora znanego m.in. z wiersza ze szkolnych podręczników Wciąż o Ikarach głoszą… czy z tekstu Za czym kolejka ta stoi?, który śpiewała Krystyna Prońko w 1981 r.

Szczęsny Wroński - poeta, prozaik, człowiek teatru, performer, redaktor, kreator kultury związany z artystycznym środowiskiem Krakowa i Kielc. W latach 1978-1985 był związany z Teatrem STU (asystent reżysera, współpracownik literacki, kierownik studia aktorskiego). W latach 1999-2013 współtworzył Teatr Dialog. Jest autorem książek poetyckich, prozatorskich i utworów dramatycznych.

Na początku lat 90. założył w Krakowie Teatr Promocji Poezji i pod tym szyldem wciąż realizuje spektakle i wydarzenia promujące literaturę. We wrześniu 1986 r. poznał w Teatrze STU idola swojej młodości, amerykańskiego poetę, Allena Ginsberga, zaprosił go do Kielc i gościł w swoim domu. Zaowocowało to spotkaniami z legendarnym twórcą światowej kontrkultury lat 60. i 70. w Kielcach i w Cedzynie. Wydarzenie to stanowi dla Wrońskiego niewyczerpalne źródło inspiracji zarówno literackiej jak i teatralnej.

Dotychczas wydał trzynaście książek, z których najbardziej reprezentatywne to "Potwór nie opisany" (proza eseistyczna) 1999; "Wolna miłość" (powieść, I nagroda w ogólnopolskim konkursie im. M. Reja z Nagłowic 1998) 2000; "Nie pozwól milczeć sercu" (wybór wierszy) 2008; "Konsultanci" (powieść) 2014; "Czas rozpocząć" (wiersze) 2015; "Piszę poemat" (wywiad-rzeka, poezja, proza) 2017; "Czas się weselić" (wiersze) 2021

Należy do krakowskiego oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, od 2021 roku jest członkiem Zarządu.

„Z Nocy i Mowy. Taki jest mój rodowód” – deklarował Marian Pankowski w swojej pierwszej powieści. Jego twórczość wyrasta z kreacyjnego żywiołu języka, który pozwala się przyjrzeć ciemnym sferom doświadczenia i oddać cielesny wymiar świata. Jest to autor na wskroś oryginalny, bezkompromisowy. Wyróżnia się olśniewającą frazą, a zarazem prowadzi wysublimowaną grę z tradycją literacką: od Reja i Kochanowskiego, przez romantyków, po Leśmiana i Gombrowicza. 

Ekopoetyckosć (empatia dla przyrody) i holistyczna wizja świata (wszystko jest we wszystkim) łączą się wsposób naturalny z wszechobecną w tych lirykach opowieścią o próbach żarliwego stopienia się ze Wszystkim w akcie erotycznym czy mistycznym. Miłość w najróżniejszych sensualistycznych i uduchowionych odmianach to w ogóle dominanta większości utworów Strządały; czasem ma się wrażenie, że poeta ociera się o egzaltację, tak bardzo odróżnia się od innych wierszopisów naszej doby, u których wstydliwość uczuć bywa posunięta do granic cynizmu. Nie będę posługiwał się tu przykładami, bo miłość koronuje prawie każdy wiersz Jana. A czy chodzi tu o jedną, czy o wiele muz poety — mniejsza z tym. Nie należy Poecie liczyć (i zazdrościć) Muz (ja zazdroszczę), ważne, żeby go napędzały do pisania. Trudno sobie zresztą wyobrazić poetę Jana bez nich, skoro miłość koronuje cały jego świat poetycki, jest jego spoiwem lirycznym, usensownia każdy zamiar i czyn ludzki i nieludzki.

(ze wstępu Józefa Barana)

Ta historia pojawiła się w mojej rodzinie. Pradziadek w trakcie jednej z bitew II Wojny Światowej został złapany przez Niemców i zesłany do pracy w obozie - okręcie  zacumowanym w okolicach Szczecina. Jak? Gdzie? Kiedy? Jedną z najlepszych wskazówek okazała się książka autorstwa Henryka Mąki Bremerhaven. Statek Śmierci opublikowana przez Dom Wydawczy Bellona. To pierwsze i jedyne znane mi opracowanie dotyczące tego miejsca.

Nie chciałem tworzyć pracy historycznej ani fabularyzowanej powieści historycznej. Pragnąłem czegoś innego - przedstawić zdarzenia i doświadczenia osób wciągniętych w wir wojny i dotkniętych piętnem „Bremerhaven”.

Bycie w złym czasie - jeden anonimowy krok

Pozostały formy i język.

(od autora)

Wzgarda Pawła Kondratowicza to książka, którą trzeba przeczytać przynajmniej trzykrotnie: za pierwszym razem po to, żeby się dobrze bawić, za drugim – aby zrozumieć, że w tej skomplikowanej kompozycji jest coś więcej niż tylko komiczny „odpał”, za trzecim – aby mimo tych refleksji formalnych znów się dobrze bawić.

Coś stąd wydłubano, czegoś tu nie ma. Teren jest wydrążony, a podmiotka wlewa się w niego całą osobą, wypełnia wyrobisko. Pakuje się tam z własnej woli czy pod przymusem? Osiada w niecce po surowcu i nagle samo zaczyna podlegać logice wydobycia, staje się jedną z warstw. Śpi z ręką w ścianie, przyrasta do blatu, jednak tylko na chwilę - krótką, ale wystarczającą, by przekonać się, jak to jest być grzybem za szafą. I zaraz się buntuje: przegryza mury, budzi dywany, wycieka, wypada, wyrasta z pęknięć, szuka ujść i nowych form życia. Niemoc przekuwa w pieśń.

To pieśń to kipiący żywioł, który na długo zostaje nie tylko w głowie, ale też w zębach.

Klaudia Pieszczoch

Wroński przeczuł tragiczne wydarzenia - swoją nagłą chorobę. Są w jego wierszach takie wyraźne intuicje. Lecz wykreowany poetycki świat nie jest jednowymiarowy - to nie tylko spisana wiwisekcja trudnych życiowych doświadczeń. Zakorzeniła się w tekstach poety na dobre nadzieja. Pomiędzy wersami możemy znaleźć światło.

Piotr Lamprecht

Zbigniew Jerzyna – ur. w Warszawie w 1938 r. Poeta, eseista, dramaturg, edytor. Autor słuchowisk radiowych i książek dla dzieci. Opracował i wstępem poprzedził zbiory utworów Jana Kochanowskiego, Jana Lechonia, Władysława Sebyły, Mirona Białoszewkiego, Osipa Mendelsztama, Anny Achmatowej, Reinera Marii Rilkego, Stanisława Przybyszewskiego, Barbary Sadowskiej. Założyciel Spółdzielni Wydawniczej „Anagram”. Dramat „Iskrą tylko” był w 1985 nagrodzony na Międzynarodowych Targach Lipskich.

Mówiąc „pisarz”, myślę o pisaniu prozy – zanotował w dzienniku Tadeusz Różewicz. Niniejsza książka przedstawia najciekawszą i najbardziej reprezentatywną część dorobku prozatorskiego autora Wycieczki do muzeum. Niektórzy krytycy i badacze uznawali opowiadania i szkice Różewicza za twórczość drugorzędną, jednak wielu innych doceniło jej różnorodność, dynamizm i refleksyjność. Dzieła takie jak powieść Śmierć w starych dekoracjach czy zbiór esejów, notatek warsztatowych i wspomnień zatytułowanych Przygotowanie do wieczoru autorskiego ugruntowały pozycję Różewicza w literaturze polskiej przełomu lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych jako wybitnego prozaika.

Wybór prozy zawiera dzieła dobrze znane, ale i te nieco dziś zapomniane, lecz równie ważne w twórczości i biografii pisarza. Tom przypomina utwory partyzanckie i humorystyczne, dokumentuje reporterski okres pracy literackiej Różewicza, a także naprowadza na trop nienapisanej powieści Sobowtór. To właśnie w prozie autora Niepokoju ukryte są odpowiedzi na pytania: dlaczego Różewicz nie został pisarzem katolickim ani „żołnierzem wyklętym”?; kiedy i dokąd, mimo niechęci do podróżowania, kilkadziesiąt razy wyjeżdżał za granicę?; co czytał w gazetach i oglądał w muzeach, galeriach, kinach?; co sądził o kulturze masowej, kapitalizmie konsumpcyjnym i skażeniu naturalnego środowiska?; dlaczego spoczął na luterańskim cmentarzu w Sudetach?

Nowele, opowiadania i eseje Tadeusza Różewicza są znakomitą literaturą, ale również autentyczną, przejmującą i wielowątkową „biografią” polskiej nowoczesności oraz kultury XX i początku XXI wieku.

Obejmująca kilka epok rozwoju dwudziestowiecznej polskiej liryki, zamknięta kodą niezwykłych późnych wierszy, poezja Jarosława Iwaszkiewicza była zjawiskiem wyjątkowo bogatym. Już pierwsze tomy, sprawiające wrażenie pisanych przez dwóch różnych autorów, wskazywały sprzeczność jako siłę napędową tej twórczości, generatora istniejących w niej napięć oraz świadectwo mediacji między skrajnymi nierzadko emocjami i odmiennymi konstatacjami filozoficznymi. Wiersze Iwaszkiewicza zyskały dzięki temu formę zapisu pełni ludzkiego doświadczenia. Łączą afirmację bytu i zanegowanie sensu istnienia, wiarę w zbawczą moc sztuki i zwątpienie obejmujące ludzkie wysiłki. Aktywność i nienasycenie spotykają się w nich z kontemplacyjnością i fascynacją śmiercią. Współistnienie sprzeczności jest w poezji Iwaszkiewicza formą faustycznej pełni i staje się wręcz siłą katartyczną. Wraz z innymi uprawianymi przez pisarza gatunkami literackimi tworzy ona wielką autobiograficzną narrację.
W ten sposób przedstawia ją Radosław Romaniuk, prezentując biograficzne tło tekstów i wzbogacając w przypisach zwyczajowe informacje o datowanie wierszy w rękopisach. Najważniejsze utwory z poszczególnych tomów uzupełnia o teksty rozproszone lub z różnych przyczyn usunięte z opracowywanych za życia pisarza wydań zbiorowych. Rekonstruuje ważne dla oblicza tej poezji cykle o autobiograficznym charakterze – jak wyjątkowy w polskiej literaturze cykl trzydziestu homoseksualnych erotyków Droga, zainspirowanych relacją z Jerzym Błeszyńskim.

Wiersze Michała Dąbrowskiego czytałam, myśląc, dlaczego on nie pisze opowiadań, przecież wystarczy wypełnić gotowe sytuacje szczegółami i to są opowiadania, znakomite opowiadania współczesne. Dopiero potem zrozumiałam, dlaczego „Wszystko wydaje się niepełne” i takie musi pozostać, by zdziwienie, „że to tak”, nie utopiło się w powodzi słów.

– Anna Nasiłowska

Już pierwszy wiersz pokazuje, jaki świat interesuje Krzysztofa Szatrawskiego. Ukryty, ale swą tajemnicą rozkwitający. Pojmujemy też wstępnie, jaką metodą autor się posługuje, aby pokazywać i analizować to, czego nie widzi nikt prócz niego. Bo zanim przeczytamy jego kolejny wiersz, jesteśmy przekonani, że tego nie ma. I oto olśnienie! Jest! Poeta dysponuje rzadką umiejętnością wydobywania „siebie z ciebie”, stosowania własnych sposobów przedstawiania emocji i nieznanego, nieoczekiwanego. Raz jest to chwila obecna, kiedy indziej zdarzenie wyrwane z historii, przyniesione z drugiej półkuli choćby przez anioła, a sprawa zawsze okazuje się ważna, nasza, własna...

– Piotr Müldner-Nieckowski

Z poufnej notatki Don Kichota

dzicy są w lesie

nie za lasem

tuż przed chałupami

czasem umierają

po nocach dzieci wyją

jak koty w marcu

ale co tam

przecież to tylko dzicy

Dulcynea tego nie chce

Don zapisał się do drużyn ochotników

do zadań społecznych i specjalnych

może na starość odpuszcza wiatrakom

a dzicy za lasem zawsze go wkurzali

a teraz są już w naszym lesie

chcą zając naszą okolicę

Warszawa, 3 grudnia 2001 roku