Literatura piękna

Zdzisław Antolski – urodzony 16 stycznia 1953 r. w Skalbmierzu. Poeta, prozaik, felietonista, krytyk literacki. Debiutował jako poeta w 1974 roku w antologii „Bazar Poetycki", Kielce. Nagrody literackie: „Jesienna Chryzantema" – Płock 1978 r.; „Świętokrzyska Lira Poezji" – Kielce 1979 i 1982, „Nagroda na XIV Ogólnopolskim Festiwalu Poezji" – Łódź 1985; „Nagroda Czerwonej Róży" – Gdańsk 1982; „Nagroda imieniem Andrzeja Bursy" – Kraków 1986 oraz wiele pomniejszych konkursów. Publikował m.in. w: „Poezji", „Twórczości", „Frazie", „Nowym Wyrazie", „Dekadzie Literackiej", „Akancie", „Magazynie Literackim", „Przemianach". „Piśmie Literacko Artystycznym", „Okolicach", „Literackiej Polsce", „Tyglu Kulturalnym", „Literacie Krakowskim". W roku 2001 został odznaczony brązowym Krzyżem Zasługi, a w roku 2005 otrzymał z rąk Ministra Kultury i Sztuki brązowy krzyż Gloria Artis.

KONTENT wybrany nie jest ani antologią poezji, która ukazała się między rokiem 2017 a 2020 w krakowskim czasopiśmie, ani napisanych do nie komentarzy; jest antologią dialogów poetycko-krytycznych twórców i twórczyń o różnym stażu pracy literackiej – czyli zarówno tych bardziej jak i tych mniej znanych, niemniej zdecydowanie wartych lektury!
Zebranie wierszy z wielu wydań czasopisma KONTENT, które ukazały się na przestrzeni kilku lat, ma odpowiedzieć czytelniczkom i czytelnikom na pytanie „Jak piszą współczesne młode poetki i poeci?” oraz „Jak można czytać ich utwory?”. Różnorodne interpretacje zestawów i pojedynczych wierszy tworzą panoramę tego, jak myśli się w Polsce o najnowszej poezji, jednak nie tylko w kontekście podsumowywania nieraz wieloksiążkowego dorobku literackiego danych autorów i autorek, ale – co dla nas najważniejsze – w kontekście, chociażby pojedynczych wierszy, których omówienia stanowią niezwykle ciekawy i precyzyjny zestaw wskazówek czytelniczych dla osób, które nie muszą zawodowo zajmować się poezją.

Bratek, Karolina i Emilka przypadkiem się spotykają i razem ruszają w podróż. Łączy ich coś, czego nie umieją nazwać, ale ilekroć włączają samochodowe radio, słyszą A love supreme. W słabnącym świetle sierpniowego słońca przemierzają świat, który czeka katastrofa. Na razie się jej nie domyślają, więc jadą przed siebie, nie wybierając celu podróży. Czasem podwożą autostopowiczów, zatrzymują się w motelach przy bocznych drogach, kąpią się w leśnych jeziorach. Potem muszą też uciekać, bo mają coś, czego chcą bardzo źli ludzie. Przemierzają ostatnie lato przed końcem wszystkiego, jeszcze cali w cieple. Doświadczają tego, co najważniejsze. Proza pisana jazzową frazą, rwaną i rytmiczną. Niektóre zdania powracają jak akordy głównego tematu i prowadzą do koniecznej kody.

Wiersze Marzeny Dąbrowy Szatko zapraszają nas do miasteczka, o którym w połowie ubiegłego stulecia inny Poeta pisał jako o kraju łagodności. Do tego kraju można się dostać tylko przez ucho igielne, a i tak nic w nim już nie jest jak dawniej. Ten tomik czyta się jak jednorodną opowieść o nieuchronności przemijania i trwałości uczucia. Starannie skomponowany przekaz jest łagodny, niezależnie jak bardzo dramatyczne są dzieje przywołanych w nim osób. Jakby Poetka chciała powiedzieć: to nic, otworzę im drzwi wiersza, niech tam wejdą, niech zostaną.

– Elżbieta Zechenter-Spławińska

„Uratować co się da” – wers wyjęty z wiersza Marzenie pozostaje swobodną parafrazą słynnej formuły Laurence’a Sterne’a, stanowiącej wspaniałe podsumowanie „sentymentalnego projektu” autora Tristrama Shandy. Rzeczywiście – serce człowieka prawego i empatycznego jest zawsze po stronie tego, by „ratować, co tylko się da”. I taki jest również protagonista tego lirycznego tomu: uważny i czuły. Obcujemy z poezją ściszoną, medytacyjnie niespieszną. Meandrujemy poznawczo i podążamy za myślą wrażliwą i skupioną. To pisanie bliskie modlitewnemu westchnieniu, intymny akt strzelisty podany w skondensowanej zazwyczaj formie.

– Mariusz Jochemczyk

Aarne Puu – poeta i tłumacz. Urodził się w Tallinie w 1948 roku. Studiował psychologię i filologię rosyjską na Uniwersytecie w Tartu, absolwent teatrologii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Od 1973 roku mieszka w Krakowie. W latach 1996-2020 wykładowca akademicki na UJ. Tworzy w języku polskim i estońskim. Przetłumaczył na język estoński „Solaris" i „Eden" Stanisława Lema oraz „Ostatnie życzenie" Andrzeja Sapkowskiegol na polski przełożył poezję Paula-Eerika Rummo, Artura Alliksaara i Jaana Kaplinskiego oraz prozę Friedeberta Tuglasa, Arvo Valtona, Mati Unta i innych. Jego wiersze były tłumaczone na wiele języków, a zbiory poezji ukazały się na Węgrzech i w Bułgarii. Dotychczas opublikował ponad 30 przekładów i tomików poetyckich, m.in. „Jezioro mojej pamięci" (1989 – Nagroda im. A. Bursy), „Ring on nii pikk" (Krąg jest tak długi, 1990), „Inny wybór" (1998), „Ma elan ruumis" (Mieszkam w przestrzeni, 2020).

Ekopoetyckosć (empatia dla przyrody) i holistyczna wizja świata (wszystko jest we wszystkim) łączą się wsposób naturalny z wszechobecną w tych lirykach opowieścią o próbach żarliwego stopienia się ze Wszystkim w akcie erotycznym czy mistycznym. Miłość w najróżniejszych sensualistycznych i uduchowionych odmianach to w ogóle dominanta większości utworów Strządały; czasem ma się wrażenie, że poeta ociera się o egzaltację, tak bardzo odróżnia się od innych wierszopisów naszej doby, u których wstydliwość uczuć bywa posunięta do granic cynizmu. Nie będę posługiwał się tu przykładami, bo miłość koronuje prawie każdy wiersz Jana. A czy chodzi tu o jedną, czy o wiele muz poety — mniejsza z tym. Nie należy Poecie liczyć (i zazdrościć) Muz (ja zazdroszczę), ważne, żeby go napędzały do pisania. Trudno sobie zresztą wyobrazić poetę Jana bez nich, skoro miłość koronuje cały jego świat poetycki, jest jego spoiwem lirycznym, usensownia każdy zamiar i czyn ludzki i nieludzki.

(ze wstępu Józefa Barana)

Magdalena Podobińska, eteryczna blondynka w pastelowych barwach. Z jej wierszy emanuje łagodna melancholia. Wstępujemy w błękity i „rozmazane na niebie kłębiaste nostalgie”,  „szmaragdowe obłoki” a „śpiew skowronka /łagodnie przecina pustkowie”. To poetka wrażliwa na grę kolorów i nieobojętne są jej dźwięki, które ją otaczają. Trochę pisze, trochę maluje i trochę gra, czyli klasycznie wielowątkowo utalentowana osoba. Zdecydowanie ma również czujne ucho do łowienia smacznych zestawień słownych i odkrywania nieoczywistych skojarzeń: „tafle źrenic”, „dmuchawiec słów”, „mak pocałunku” – na uspokojenie. Autorka zgrabnie rozczesuje kołtuny myśli i idzie w tango z nowym dniem ze świeżo wyciśniętym uśmiechem na ustach. W jej debiutanckim tomie miłość gra pierwsze skrzypce i  – co nietypowe –  miłość szczęśliwa, czyli taka, którą trudno się opisuje, bo brak w niej dramatyzmu, wielkiej tęsknoty, rozterek i szaleństwa, ale czasami się to udaje.

(Fragment recenzji Marty Stefańczyk)

„Kwartalnik Literacki Wyspa” ukazuje się od 2007 roku, czyli od ponad czternastu lat. Teraz doczekał się pierwszej antologii tekstów, wybranych głównie z początkowych numerów.

Przesłanie czasopisma nie zmienia się przez lata i z wielką satysfakcją możemy dalej twierdzić, że „Wyspa” jest pismem łączącym różne odcienie rodzimej literatury, a na jej łamach obok nazwisk najważniejszych polskich autorów pojawiają się twórcy młodzi, często dopiero debiutujący.

Każdy numer „Wyspy” zawiera ważne i dobre teksty, które warto przypomnieć. Jak dobrze wiadomo, czytane po latach, w odrębnym zbiorze, są inaczej odbierane i inaczej przemawiają do czytelników.

W „Antologii” zamieszczamy wybrane teksty polskich autorów zaliczane do różnych gatunków literackich, tak jak ukazują się w każdym numerze „Wyspy” – prozę i poezję, eseje i wywiady. Ułożyliśmy je w porządku chronologicznym, jak kolejno pojawiały się na łamach „Wyspy”.

„Pomieszane języki", to wypowiedź bezkompromisowa i pozbawiona złudzeń. Dobrze już było. A stan, do którego doprowadziliśmy/doprowadzono nas (niepotrzebne skreślić), staje przed czytelnikiem w całej, by tak rzec jaskrawości. Książka Jana Polkowskiego nie da się już ominąć w rozważaniach o naszym teraz i naszym jutro; ona wymyka się tradycyjnym określeniom i porównaniom: tomik refleksyjny-narracyjny, biograficzny-historiozoficzny, nowatorski-tradycyjny, artystowski-publicystyczny, introwertyczny-komunikatywny, liryczny-epicki (…). „Pomieszane języki" są traktatem, eposem, diagnozą i manifestem w jednym. Stanowią krzyk człowieka sprawiedliwego (…)

– Marek Rapnicki

Wiersze Bożeny Kaczorowskiej oglądają świat. Jest on dookolny, zwyczajny, codzienny, a przecież niezwykły. Bo poetka ogląda go ze zdziwieniem, niepokojem, niekiedy z czułością, a innym razem z dyskretnym sarkazmem. Pisze o sobie w tym świecie, czując się jego nieodłączną cząstką. Pisze z dystansem, z autoironią, ale i zrozumieniem. Czy mądrość wypływa ze skromności, czy odwrotnie? Wszystko jedno, jeśli to owocuje dobrymi wierszami. A właśnie z takimi mamy do czynienia.

– Marek Wawrzykiewicz

Klamrą spinającą książkę Andrzeja Chącińskiego są sceny z intymnego życia w egzotyce lat tuż powojennych. Do twardych, ale swojskich realiów Polski, której kształt się dopiero formował, wraca pisarz, legenda poodwilżowej „Współczesności”. Jądrem tomu Wkrótce nadejdzie świt są gorzkie emigracyjne przeżycia nie tylko narratora, lecz także postaci tak sugestywnie przedstawionych, że chyba nie kreowanych… choć siła talentu może więcej, niż przypuszczamy. Andrzej Chąciński nie stara się epatować – a porusza. Po latach za oceanem i na wyspach pozostał sobą. Pisze bez ozdobników. Przedstawiając powszedniość, nie rozgrzebuje duchowych trzewi, nie jest jednak małym realistą, bystry i dyskretnie współczujący jest realistą globalnym.

Marek Sołtysik

Marek Nowakowski, pisząc o opowiadaniach Andrzeja Chącińskiego w posłowiu do książki Podróż do Londynu, zaproponował określenie bohatera: to Odyseusz Odwrotny, szukający swojego miejsca na obczyźnie. Opowiadania z tomu Wkrótce nadejdzie świt nie upoważniają do tak klarownej formuły. To raczej Każdy, Jederman, mężczyzna szukający swojego miejsca i wciąż doznający zawodu.

Anna Nasiłowska

Takich wierszy nie da się zaplanować. Kiedy autorce się zdarzały, były zapewne odkładane i czekały, aż zdecyduje się na nie jakaś szczególna książka. Okazały się traktatem o pewnym stanie psychiki, o niefrasobliwości. Ale nie beztrosce. Są czymś w rodzaju studium wolności, i to właśnie nie tej dowolnej, a także ciągiem lirycznych odpowiedzi na pytania, kim się jest, gdy w chwilach wielkich napięć trzeba się wycofywać do swego wnętrza. I jak się z tego stanu wydostawać. Też które słowa i metafory są wobec tego właściwe. Czy odpowiednio reagują.

Piotr Müldner-Nieckowski

Ani to konstrukcja, ani dekonstrukcja świata. Agnieszkę Wesołowską pociąga świat rozproszony. Człowiek rozproszony. Ulegający baśni. Złudzeniu. Czemukolwiek, co mogłoby istnieć. W poetyckim rozmarzeniu nawet istnieć powinno, ale... nie istnieje. Fenomen tych utworów to tkanie czegoś, czemu brak determinacji. Bo determinacja nie jest życiu do życia niezbędna. Tu nie chodzi o przetrwanie. Tu chodzi o pokorne piękno, np. piękno straty. „Mam prawo tracić”. Piękno straty w „świecie, który przebrał miarę” budzi zachwyt bez zachwytu. Budzi nieistnienie: „skończy się ta zwrotka / i wszyscy się rozejdą / usłyszą podobne słowa / i wcale ich nie zauważą / dlatego czasami piszę wiersze.

Krzysztof Bielecki

Nie ma w tej książce sensacyjnych wątków, nie ma spektakularnych zwrotów akcji, nie ma nadzwyczaj urodziwych kobiet ani bogatych mężczyzn pragnących władzy nad światem. Jest za to (o)powieść-metafora, która zaprasza do (po)myślenia o tym, co być mogło albo co być może. To (o)powieść, która w taki czy inny sposób zmusza Czytelnika do rozstrzygnięć, czy to, o czym pisze Autor, jest prawdziwe, czy też - jest to tylko imaginacja. Pewne jest także to, że pomiędzy prawdą i iluzją nie ma tam Autora, jest tylko Czytelnik i jego (po)myślenie.

prof. Adela Kożyczkowska

Najnowsza mikropowieść Stanisława Jankego Mòrzkùlowie została napisana w języku kaszubskim, najbliższym mu medium artystycznego nazywania świata. Jest to opowieść rozgrywająca się w średniowieczu, kiedy na scenę historii wkracza Barnim, książę pomorski, a wraz z nim kulturowa obecność Kaszubów. Janke nasycił utwór mnóstwem elementów etnograficznych, które ukazują tradycję kaszubską w jej specyfice i bogactwie. Mòrzkùlowie to utwór wieloskładnikowy. Czytelnik może skoncentrować uwagę tak na głównym męskim bohaterze Wòdze, jak i na wątkach kulturoznawczych, z przedchrześcijańskimi wierzeniami Kaszubów i sferą obrzędowo-obyczajową oraz społeczno-mentalnościową.

prof. Daniel Kalinowski

To, co w nas zapisane, to transcendentna potrzeba streszczenia czasu i próba powiązania tego z podświadomością. Dniewnik Waldemara Okonia to dowód zatrzymania w słowie tego, co nasyca nas w ciągu dnia światłem doświadczenie mijającego życia, traktowanego jako fenomen twórczej pamięci.

Gabriel Leonard Kamiński

Nowy tom poetycki Macieja Mazurka wydany przez Towarzystwo Przyjaciół Sopotu przy wsparciu finansowym Instytutu Literatury.

Maciej Krzyżan (ur. 1965) - poeta. Opublikował kilka zbiorów wierszy, ostatnio tomik Duszyczka (2019). Mieszka w Gnieźnie.

Ruscy i Stan wojenny Andrzeja Błażewicza to sztuki napisane w rodzaju teatralnym, który zaczął kształtować się dość dawno, lecz swój renesans przeżywa teraz, gdy techniki artystyczne pokrywają się dokładnie z epoką postmodernistyczną i jej główną specyfiką, czyli powtórnym wykorzystaniem. Nie dotyczy to tylko recyklingu plastikowych butelek po wodzie mineralnej, ale przede wszystkim powtórzenia gestów, treści i sytuacji społeczno-kulturowych. Jak pisze Rebecca Schneider: „Kultura Zachodu od dawna określa siebie poprzez archiwum. Postrzegamy siebie w relacji do pozostałości, które zbieramy, śladów, które chronimy, oznaczamy i cytujemy, materialnych resztek, które uznajemy za istotne w konstruowaniu wiedzy”1 . Oczywiście zwrócenie uwagi na niematerialny aspekt archiwum odbyło się dużo wcześniej2 , jednak w kontekście teatralnym łączy się głównie z pracami Schneider. Ta metoda przede wszystkim odnajdowała się w performansie, jako formie z samego założenia opartej na przeprowadzaniu historii przez ciało. I tego głównie dotyczą obserwacje Schneider. Z czasem jednak okazało się, że metoda rekonstrukcji może posłużyć wzbogaceniu przedstawiania historii w teatrze pojętym bardziej tradycyjnie, z napisanym tekstem, w przestrzeni sceny, z aktorami. Takie sceniczne powtórzenie uzyskało miano re-enactment, czyli rekonstrukcji, która jest traktowana nie tyle jako wykorzystanie tradycyjnie rozumianego archiwum, co raczej jako jego profanacja.

(ze wstępu Jagody Hernik Spalińskiej) 

Robert Tekieli – współzałożyciel i redaktor naczelny legendarnego pisma literacko-kulturalnego „Brulion” – powraca po dwudziestu ośmiu latach poetyckiego milczenia z dwudziestoma ośmioma wierszami zebranymi w tomie Bramy rany. Nowy projekt literacki w sposób naturalny różni się od lingwistycznego Nibytu, stanowi nowe poetyckie otwarcie, swoisty re-debiut. Autor otwiera się na liryczną obrazowość, nic nie tracąc przy tym z dobrze znanego czytelnikom poetyckiego słuchu.

Ten świetny debiutant długo czekał na to, by ktoś go zauważył. To wspaniale, że tak się stało. Wiem to wszystko, bo czytałem jego teksty „do szuflady”, a teraz mam przyjemność polecić rzecz, która dotyka z jednej strony czule, z drugiej – boleśnie bezkompromisowo. Opowieść o ojcowskim fatalizmie, napisana w duchu Daniela Magariela i ujęta w typową dla niego krótką formę, jest jednocześnie historią tego, co cenimy po utracie, i literackim requiem, w którym Piotr Dardziński udowadnia, że można znaleźć słowa, by opisać to, czego często nie umiemy zwerbalizować.

Jarosław Czechowicz

Wyprawa w dzikie rejony Murmańska, na którą zabiera nas Grzegorz Pul, to spełniona obietnica prawdziwie męskiej przygody, zmagań z żywiołem i trudnymi warunkami, świadomego obcowania z Innym i jego zwyczajami. Autor pokazuje, czym jest poznanie przez uczestnictwo, tak różne od oglądu świata z perspektywy turysty. Motyw „zaawansowanego zwiedzania” realizuje się tu jednocześnie na płaszczyźnie psychologicznej, gdzie wędka, a może szerzej: cała wędkarska wyprawa staje się rodzajem autobiograficznego wytrycha. […] Autor rozgrywa opowiadaną historię bez popadania w banał czy sentymentalizm – przeciwnie: Grzegorz Pul potwierdza, że tak zwana męska literatura istnieje i ma się świetnie.

z laudacji jury

To nie są wyłącznie „małe kroki za balkon”, choć tej poetyce patronuje inteligentna skromność. To konsekwentne zgłębianie nie tylko zewnętrznych i wewnętrznych widoków na, niekoniecznie wyłącznie miejską, teraźniejszość, ale też tych przez – zniekształcającą i budującą dystans – szybę oraz tych zagwarantowanych przez „wysokie okna” i okna życia. Wbrew tytułowi nie ma tu sztucznych i buńczucznych ucieczek w przyszłość. Świat wyobrażony kreuje się na naszych oczach, a jego wizje nie są oderwane od rzeczywistości. Wrażliwość na problematykę miejską stanowi jedynie punkt wyjścia do spacerów w wielu porządkach literackich, niemalże kosmicznych.

Rafał Gawin

Konsekwentne i zadziorne – takie są wiersze Wojciecha Kopcia. Poeta daje czytelnikowi dostęp do przemyślanej całości, w której doświadczenie konstrukcji językowej płynnie przechodzi w tekstowe sytuacje, składające się na pełną zmiennych narrację o przygodach ciała, rzeczy i czasu. […] Przeobrażający się podmiot, który czasami trudno uchwycić, zarysowuje przed nami cel swojej pracy: spektakl mieszania znaczeń i porządków, miejscami karnawał nachodzących na siebie systemów.

Monika Brągiel

Z Romanem Bobrykiem i Moniką Brągiel wyróżniliśmy 29 poetek i poetów spośród 309 osób, które nadesłały na konkurs projekty książek poetyckich. Z każdej wyróżnionej propozycji wydawniczej wybraliśmy zestawy 2–3 wierszy, które znalazły się w antologii Pragnienie. […] W tej książce, co ciekawe i szczególnie dla mnie istotne, nie znalazł się chyba żaden zestaw osoby odcinającej kupony od modnych strategii uczestnictwa w poezji. Kalkulującej i kalkulowanej. Przyjmującej strategię ponad własną wrażliwość i empatię.

Rafał Gawin