Literatura piękna

Pierwszy z trzech tomów Wierszy wybranych Ernesta Brylla, które w całości obejmują jego twórczość od debiutu w 1958 r., aż po rok 2020. To jedyny taki projekt literacki autora znanego m.in. z wiersza ze szkolnych podręczników Wciąż o Ikarach głoszą… czy z tekstu Za czym kolejka ta stoi?, który śpiewała Krystyna Prońko w 1981 r.

Drugi z trzech tomów Wierszy wybranych Ernesta Brylla, które w całości obejmują jego twórczość od debiutu w 1958 r., aż po rok 2020. To jedyny taki projekt literacki autora znanego m.in. z wiersza ze szkolnych podręczników Wciąż o Ikarach głoszą… czy z tekstu Za czym kolejka ta stoi?, który śpiewała Krystyna Prońko w 1981 r.

Bryll jest polskim twórcą nie tylko z narodowości, ale także z literackiego zaangażowania w sprawy naszego kraju w perspektywie jego historii, roli, jaką odgrywa na arenie europejskiej, a także analizy nas, Polaków, jako społeczeństwa. Dlatego spacer przez jego twórczość jest nie tylko ucztą literacko-duchową, ale także przypomnieniem wielu dekad naszej wspólnej drogi.

Ostatni z trzech tomów Wierszy wybranych Ernesta Brylla, które w całości obejmują jego twórczość od debiutu w 1958 r., aż po rok 2020. To jedyny taki projekt literacki autora znanego m.in. z wiersza ze szkolnych podręczników Wciąż o Ikarach głoszą… czy z tekstu Za czym kolejka ta stoi?, który śpiewała Krystyna Prońko w 1981 r.

Bryll jest polskim twórcą nie tylko z narodowości, ale także z literackiego zaangażowania w sprawy naszego kraju w perspektywie jego historii, roli, jaką odgrywa na arenie europejskiej, a także analizy nas, Polaków, jako społeczeństwa. Dlatego spacer przez jego twórczość jest nie tylko ucztą literacko-duchową, ale także przypomnieniem wielu dekad naszej wspólnej drogi.

Oprócz wierszy społeczno-obywatelskich w wyborze znalazły się też te bardziej osobiste, a także poetyckie dyskusje z Bogiem. Warto przenieść się z Ernestem Bryllem w obszar jego specyficznego postrzegania świata i ludzi, a także języka: czasem kąśliwego, czasem ostrego jak brzytwa, okraszonego ludowością, a nawet rubasznością, ale zawsze celnego, rozbrajającego słowami jądro naszej egzystencji.

Bystrość spostrzeżeń, odwaga myślenia, inwencyjny język – eseje Tomasza Genowa to brawurowe „sprawozdanie z różności świata”

Debiutancka powieść Bartosza Popadiaka zabiera czytelnika do postapokaliptycznego świata, w którym ten, kto panuje nad językiem, dosłownie panuje nad rzeczywistością.

Kim jest Piotr Kłosowski? Wizjonerem czy nieudacznikiem? Legendą kina czy beztalenciem? Na pewno golemem zlepionym z celuloidowej taśmy, klasyków kinematografii i brawurowej wyobraźni Pawła Hohmanna, który w prozatorskim debiucie wirtuozersko rozgrywa postać swojego głównego bohatera.

Trwa wojna w Iraku. Pustynny włóczęga Malik al-Suri najmuje się u mędrca Kadiego do szpiegowania wrażych wojsk niosących „bezpieczeństwo i stabilizację”. Tymczasem generał Melville, humanista i esteta, przygotowuje się do przyjęcia międzynarodowego kontyngentu w bazie wojskowej „Babilon”, a swojski wojak Seba osiąga gotowość bojową grając w ping-ponga. Dwie kultury przyglądają się sobie, podczas gdy John Rambo walczy niestrudzenie w telewizorach świata...

Pandemia i inne plagi to dziennik Jana Polkowskiego, dzięki któremu zyskujemy sposobność, by zbliżyć się do poety, dla którego odosobnienie jest konsekwencją nie tylko pandemii koronawirusa, ale – przede wszystkim – życiowej strategii. W dzienniku autora Portiera wątki prywatne krzyżują się z politycznymi, a forma luźnych notatek splata się z kunsztownymi wierszami. Jan Polkowski po raz kolejny robi to, do czego czytelników niejako przyzwyczaił – w kontrze do świata pozornych wartości i ulotnych wzruszeń zaskakuje pieczołowitością przemyśleń i hardością humanistycznego ducha.

Największy lęk, ale i fascynację, rodzi to, co nieznane – dlatego wiosenny atak epidemii i związane z nim zamknięcie było doświadczeniem tak dojmu­jącym. Na szczęście obostrzenia i zakazy nie obejmowały jednej ważnej dla człowieka czynności – pisania.

Błyskotliwe, pełne czarnego humoru aforyzmy, erudycyjna, autoanalityczna proza, zaskakujący poemat covidowy – Świat w grupie ryzyka zawiera zwycięskie prace konkursu Dziennik pandemiczny autorstwa Walerego Butewicza (1983), Jacka Adamczyka (1958) i Miłosza Tomkowicza (2000).

"Dramaturgia Jarosława Jakubowskiego reprezentuje (...) oczekiwany powrót do opowieści i postaci w dramaturgii.

Wiele utworów z tego najnowszego tomu dramatów zaczęło już swoje życie publiczne. Pięć tekstów (Pogrzeb – pod tytułem Nieodwołalne, Człowiek z lodu, Buława, Witaj Barabaszu, Królestwo), napisanych jako słuchowiska radiowe, miało premiery w doskonałej obsadzie i reżyserii, jak również opracowaniu dźwiękowym przez wybitnych specjalistów".

ze wstępu Jagody Hernik Spalińskiej

"W ostatnich, ze wszech miar udanych artystycznie latach, Krzysztof Lisowski opublikował kilka książek poetyckich i eseistycznych, przy czym w jego praktyce twórczej ważne są zderzenia różnych form gatunkowych, wzajemne zbliżenie biegunów poezji i prozy, wyrafinowany dialog z przeszłością kultury i współczesnymi nam pisarzami. " — Wojciech Ligęza

Krzysztof Lisowski - pisarz, zbieracz snów, badacz niekonieczności, redaktor emeritus. Autor licznych książek. Do najważniejszych, wydanych niedawno, zalicza: Greckie lustro (2011), Czarne notesy (2012), Poemat i wiersze do czytania na głos (2013), Zaginiona we śnie (2019). Krakowianin. Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Ruscy i Stan wojenny Andrzeja Błażewicza to sztuki napisane w rodzaju teatralnym, który zaczął kształtować się dość dawno, lecz swój renesans przeżywa teraz, gdy techniki artystyczne pokrywają się dokładnie z epoką postmodernistyczną i jej główną specyfiką, czyli powtórnym wykorzystaniem. Nie dotyczy to tylko recyklingu plastikowych butelek po wodzie mineralnej, ale przede wszystkim powtórzenia gestów, treści i sytuacji społeczno-kulturowych. Jak pisze Rebecca Schneider: „Kultura Zachodu od dawna określa siebie poprzez archiwum. Postrzegamy siebie w relacji do pozostałości, które zbieramy, śladów, które chronimy, oznaczamy i cytujemy, materialnych resztek, które uznajemy za istotne w konstruowaniu wiedzy”1 . Oczywiście zwrócenie uwagi na niematerialny aspekt archiwum odbyło się dużo wcześniej2 , jednak w kontekście teatralnym łączy się głównie z pracami Schneider. Ta metoda przede wszystkim odnajdowała się w performansie, jako formie z samego założenia opartej na przeprowadzaniu historii przez ciało. I tego głównie dotyczą obserwacje Schneider. Z czasem jednak okazało się, że metoda rekonstrukcji może posłużyć wzbogaceniu przedstawiania historii w teatrze pojętym bardziej tradycyjnie, z napisanym tekstem, w przestrzeni sceny, z aktorami. Takie sceniczne powtórzenie uzyskało miano re-enactment, czyli rekonstrukcji, która jest traktowana nie tyle jako wykorzystanie tradycyjnie rozumianego archiwum, co raczej jako jego profanacja.

(ze wstępu Jagody Hernik Spalińskiej) 

Mówiąc „pisarz”, myślę o pisaniu prozy – zanotował w dzienniku Tadeusz Różewicz. Niniejsza książka przedstawia najciekawszą i najbardziej reprezentatywną część dorobku prozatorskiego autora Wycieczki do muzeum. Niektórzy krytycy i badacze uznawali opowiadania i szkice Różewicza za twórczość drugorzędną, jednak wielu innych doceniło jej różnorodność, dynamizm i refleksyjność. Dzieła takie jak powieść Śmierć w starych dekoracjach czy zbiór esejów, notatek warsztatowych i wspomnień zatytułowanych Przygotowanie do wieczoru autorskiego ugruntowały pozycję Różewicza w literaturze polskiej przełomu lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych jako wybitnego prozaika.

Wybór prozy zawiera dzieła dobrze znane, ale i te nieco dziś zapomniane, lecz równie ważne w twórczości i biografii pisarza. Tom przypomina utwory partyzanckie i humorystyczne, dokumentuje reporterski okres pracy literackiej Różewicza, a także naprowadza na trop nienapisanej powieści Sobowtór. To właśnie w prozie autora Niepokoju ukryte są odpowiedzi na pytania: dlaczego Różewicz nie został pisarzem katolickim ani „żołnierzem wyklętym”?; kiedy i dokąd, mimo niechęci do podróżowania, kilkadziesiąt razy wyjeżdżał za granicę?; co czytał w gazetach i oglądał w muzeach, galeriach, kinach?; co sądził o kulturze masowej, kapitalizmie konsumpcyjnym i skażeniu naturalnego środowiska?; dlaczego spoczął na luterańskim cmentarzu w Sudetach?

Nowele, opowiadania i eseje Tadeusza Różewicza są znakomitą literaturą, ale również autentyczną, przejmującą i wielowątkową „biografią” polskiej nowoczesności oraz kultury XX i początku XXI wieku.

Przemoc militarno-policyjna, powszechna bieda i upośledzenie cywilizacyjne, a także zwyczajne upodlenie bezczelnym kłamstwem w życiu publicznym spotkały się z szerokim oporem społecznym. Ten świat powinien zostać przedstawiony w całej swojej grozie, ale też głupocie i śmieszności – totalitaryzm był straszny, ale jednocześnie w wielu przejawach groteskowy i pokraczny. Z oczywistych powodów demograficznych wśród członków „Solidarności” dominowali ludzie urodzeni w pierwszym dziesięcioleciu tzw. Polski Ludowej, choć liderów i szeregowych działaczy nie brakowało również wśród starszych Polaków. Dlatego przywołując doświadczenia, przeżycia i osobliwości tamtych czasów, sięgamy do pamięci i opowieści wszystkich uczestników ówczesnej walki o wolność.

(ze wstępu Józefa Marii Ruszara)

W tomie zebrano dzienniki i relacje dziesięciu osób internowanych po 13 XII 1981 roku w Nowym Wiśniczu i w Załężu koło Rzeszowa. Świadectwa te odznaczają się szczególnym autentyzmem ocen własnej sytuacji i sytuacji Polski, pogrążonej w głębokim kryzysie społecznym i gospodarczym. W więzieniach zamknięto wówczas działaczy NSZZ „Solidarność” oraz innych, niezależnych struktur z całego kraju: z Krakowa, Nowego Sącza, Olsztyna, Tarnowa, Rzeszowa, Warszawy i Wrocławia.

Zwieziono ich i zamknięto, by ich upokorzyć i zniechęcić, ale po pierwszym szoku, spowodowanym aresztowaniami „z dnia na dzień stawali się mocniejsi, wydobywali z siebie utraconą pewność siebie” (ks. Władysław Palmowski, duszpasterz internowanych). W zaplanowanym przez Wydawcę drugim tomie znajdą się wspomnienia kolejnych trzydziestu osób, również aktywistów NSZZ „Solidarność” lub innych niezależnych struktur organizującej się opozycji antykomunistycznej.

Ta historia pojawiła się w mojej rodzinie. Pradziadek w trakcie jednej z bitew II Wojny Światowej został złapany przez Niemców i zesłany do pracy w obozie - okręcie  zacumowanym w okolicach Szczecina. Jak? Gdzie? Kiedy? Jedną z najlepszych wskazówek okazała się książka autorstwa Henryka Mąki Bremerhaven. Statek Śmierci opublikowana przez Dom Wydawczy Bellona. To pierwsze i jedyne znane mi opracowanie dotyczące tego miejsca.

Nie chciałem tworzyć pracy historycznej ani fabularyzowanej powieści historycznej. Pragnąłem czegoś innego - przedstawić zdarzenia i doświadczenia osób wciągniętych w wir wojny i dotkniętych piętnem „Bremerhaven”.

Bycie w złym czasie - jeden anonimowy krok

Pozostały formy i język.

(od autora)

Urodzona w 1971 roku w Mławie. Lata dzieciństwa spędziła w Żurominie. Czas studiów związała z Olsztynem. Aktualnie mieszka w Uniejowie. Szczęśliwa matka i żona. Z wykształcenia nauczycielka. Wiersze poetki publikowane były w: ,,Twórczości”, ,,Babińcu Literackim”, „Protokole Kulturalnym”, „Akancie”, ,,Lirydramie”, ,,Interze”, ,,Obszarach Przepisanych”, ,,Wytrychu”, „Poezji Dzisiaj”, „Dzienniku Polskim”, „Gazecie Kulturalnej”, „Helikopterze”, „Biuletynie Uniejowskim”, „Uniejowskich Stronach”, „W Uniejowie”, na portalach, w almanachach oraz kilku antologiach.

Na podstawie jej poezji powstał koncert poetycko-multimedialny w reżyserii Małgorzaty Szyszki, śpiew Aldona Jacórzyńska, muzyka Anna Jędrzejewska. Jej wiersze tłumaczone były na język angielski, ukraiński, rosyjski, hiszpański, portugalski, turecki. Laureatka konkursów poetyckich. Od 2021 redaktorka rubryki Wiersz Numeru w Biuletynie Literackim. Wydała tomiki: Okruchy codzienności (wyd. TPU 2015 r.), Dysharmonie (wyd. ANAGRAM 2018 r.), Kim jest Zachary? (wyd. ANAGRAM 2020 r.).

W pierwszych dniach stanu wojennego 126 internowanych z Krakowa i okolic zostało skierowanych do zakładu karnego w Nowym Wiśniczu, ale ze względu na fatalne warunki bytowe, np. brak bieżącej wody i kanalizacji, po dwóch tygodniach przewieziono ich do otwartego rok wcześniej aresztu śledczego w Załężu. W ciągu dziesięciu miesięcy bramę tego więzienia przekroczyło co najmniej 817 internowanych związkowców i liderów opozycji demokratycznej z różnych stron Polski.

W opublikowanym wcześniej I tomie Internowanych w Nowym Wiśniczu i Załężu k. Rzeszowa znalazły miejsce dzienniki i relacje dziesięciu autorów, spisywane na bieżąco w stanie wojennym. W obecnej publikacji przekazujemy Czytelnikom wspomnienia 31 kolejnych osób. Oba tomy są dokumentem epoki, świadectwem oporu, cierpień, niekończących się protestów w imię zachowania własnej godności i obrony zdobyczy Sierpnia ’81, ale również – radości i nadziei. W pierwszym dniu pobytu w Załężu Adam Macedoński zmuszony był powiedzieć strażnikowi: „Tak w Oświęcimiu było, że bili i z psami witali, a tu nie jest Oświęcim”. Po ośmiu miesiącach internowani stracili cierpliwość – burzyli ściany między celami i wyważali kraty. W końcu ich wola doprowadziła również do zburzenia całego systemu PRL.

Są takie rzeczy, które można pojąć tylko tutaj u nas - nikt inny nigdzie indziej ich nie pojmie. Narodowość ogranicza więc człowieczeństwo? Raczej należałoby powiedzieć, że jest jego niezbędną formą. Coś z człowieczeństwa ujmuje i coś mu dodaje. Trochę je przycina. Tak jak przycina się jaśminy, żeby lepiej kwitły; żeby ich nocny dziki zapach snuł się po całym ogrodzie.

Caryca Katarzyna dobrze, jak widać, wiedziała, że nie może liczyć na to, iż wszyscy posłowie zaakceptują traktat rozbiorowy - wiedziała, że znajdzie się wśród nich jakaś czarna owca, ktoś kto ośmieli się jej sprzeciwić - jakiś wolny Polak - jakiś człowiek szalony - jakiś Reytan.

Ale wiedziała też, że może liczyć na większość - bo polscy przedajcy zawsze, gdy staną przeciw wolnym Polakom, są w większości. Dlatego właśnie caryca życzyła sobie sejmu, ma którym decydować będzie większość - sejmu skonfederowanego.