Literatura piękna

Największy lęk, ale i fascynację, rodzi to, co nieznane – dlatego wiosenny atak epidemii i związane z nim zamknięcie było doświadczeniem tak dojmu­jącym. Na szczęście obostrzenia i zakazy nie obejmowały jednej ważnej dla człowieka czynności – pisania.

Błyskotliwe, pełne czarnego humoru aforyzmy, erudycyjna, autoanalityczna proza, zaskakujący poemat covidowy – Świat w grupie ryzyka zawiera zwycięskie prace konkursu Dziennik pandemiczny autorstwa Walerego Butewicza (1983), Jacka Adamczyka (1958) i Miłosza Tomkowicza (2000).

Trwa wojna w Iraku. Pustynny włóczęga Malik al-Suri najmuje się u mędrca Kadiego do szpiegowania wrażych wojsk niosących „bezpieczeństwo i stabilizację”. Tymczasem generał Melville, humanista i esteta, przygotowuje się do przyjęcia międzynarodowego kontyngentu w bazie wojskowej „Babilon”, a swojski wojak Seba osiąga gotowość bojową grając w ping-ponga. Dwie kultury przyglądają się sobie, podczas gdy John Rambo walczy niestrudzenie w telewizorach świata...

"Dramaturgia Jarosława Jakubowskiego reprezentuje (...) oczekiwany powrót do opowieści i postaci w dramaturgii.

Wiele utworów z tego najnowszego tomu dramatów zaczęło już swoje życie publiczne. Pięć tekstów (Pogrzeb – pod tytułem Nieodwołalne, Człowiek z lodu, Buława, Witaj Barabaszu, Królestwo), napisanych jako słuchowiska radiowe, miało premiery w doskonałej obsadzie i reżyserii, jak również opracowaniu dźwiękowym przez wybitnych specjalistów".

ze wstępu Jagody Hernik Spalińskiej

"W ostatnich, ze wszech miar udanych artystycznie latach, Krzysztof Lisowski opublikował kilka książek poetyckich i eseistycznych, przy czym w jego praktyce twórczej ważne są zderzenia różnych form gatunkowych, wzajemne zbliżenie biegunów poezji i prozy, wyrafinowany dialog z przeszłością kultury i współczesnymi nam pisarzami. " — Wojciech Ligęza

Krzysztof Lisowski - pisarz, zbieracz snów, badacz niekonieczności, redaktor emeritus. Autor licznych książek. Do najważniejszych, wydanych niedawno, zalicza: Greckie lustro (2011), Czarne notesy (2012), Poemat i wiersze do czytania na głos (2013), Zaginiona we śnie (2019). Krakowianin. Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Przemoc militarno-policyjna, powszechna bieda i upośledzenie cywilizacyjne, a także zwyczajne upodlenie bezczelnym kłamstwem w życiu publicznym spotkały się z szerokim oporem społecznym. Ten świat powinien zostać przedstawiony w całej swojej grozie, ale też głupocie i śmieszności – totalitaryzm był straszny, ale jednocześnie w wielu przejawach groteskowy i pokraczny. Z oczywistych powodów demograficznych wśród członków „Solidarności” dominowali ludzie urodzeni w pierwszym dziesięcioleciu tzw. Polski Ludowej, choć liderów i szeregowych działaczy nie brakowało również wśród starszych Polaków. Dlatego przywołując doświadczenia, przeżycia i osobliwości tamtych czasów, sięgamy do pamięci i opowieści wszystkich uczestników ówczesnej walki o wolność.

(ze wstępu Józefa Marii Ruszara)

W tomie zebrano dzienniki i relacje dziesięciu osób internowanych po 13 XII 1981 roku w Nowym Wiśniczu i w Załężu koło Rzeszowa. Świadectwa te odznaczają się szczególnym autentyzmem ocen własnej sytuacji i sytuacji Polski, pogrążonej w głębokim kryzysie społecznym i gospodarczym. W więzieniach zamknięto wówczas działaczy NSZZ „Solidarność” oraz innych, niezależnych struktur z całego kraju: z Krakowa, Nowego Sącza, Olsztyna, Tarnowa, Rzeszowa, Warszawy i Wrocławia.

Zwieziono ich i zamknięto, by ich upokorzyć i zniechęcić, ale po pierwszym szoku, spowodowanym aresztowaniami „z dnia na dzień stawali się mocniejsi, wydobywali z siebie utraconą pewność siebie” (ks. Władysław Palmowski, duszpasterz internowanych). W zaplanowanym przez Wydawcę drugim tomie znajdą się wspomnienia kolejnych trzydziestu osób, również aktywistów NSZZ „Solidarność” lub innych niezależnych struktur organizującej się opozycji antykomunistycznej.

Ta historia pojawiła się w mojej rodzinie. Pradziadek w trakcie jednej z bitew II Wojny Światowej został złapany przez Niemców i zesłany do pracy w obozie - okręcie  zacumowanym w okolicach Szczecina. Jak? Gdzie? Kiedy? Jedną z najlepszych wskazówek okazała się książka autorstwa Henryka Mąki Bremerhaven. Statek Śmierci opublikowana przez Dom Wydawczy Bellona. To pierwsze i jedyne znane mi opracowanie dotyczące tego miejsca.

Nie chciałem tworzyć pracy historycznej ani fabularyzowanej powieści historycznej. Pragnąłem czegoś innego - przedstawić zdarzenia i doświadczenia osób wciągniętych w wir wojny i dotkniętych piętnem „Bremerhaven”.

Bycie w złym czasie - jeden anonimowy krok

Pozostały formy i język.

(od autora)

Urodzona w 1971 roku w Mławie. Lata dzieciństwa spędziła w Żurominie. Czas studiów związała z Olsztynem. Aktualnie mieszka w Uniejowie. Szczęśliwa matka i żona. Z wykształcenia nauczycielka. Wiersze poetki publikowane były w: ,,Twórczości”, ,,Babińcu Literackim”, „Protokole Kulturalnym”, „Akancie”, ,,Lirydramie”, ,,Interze”, ,,Obszarach Przepisanych”, ,,Wytrychu”, „Poezji Dzisiaj”, „Dzienniku Polskim”, „Gazecie Kulturalnej”, „Helikopterze”, „Biuletynie Uniejowskim”, „Uniejowskich Stronach”, „W Uniejowie”, na portalach, w almanachach oraz kilku antologiach.

Na podstawie jej poezji powstał koncert poetycko-multimedialny w reżyserii Małgorzaty Szyszki, śpiew Aldona Jacórzyńska, muzyka Anna Jędrzejewska. Jej wiersze tłumaczone były na język angielski, ukraiński, rosyjski, hiszpański, portugalski, turecki. Laureatka konkursów poetyckich. Od 2021 redaktorka rubryki Wiersz Numeru w Biuletynie Literackim. Wydała tomiki: Okruchy codzienności (wyd. TPU 2015 r.), Dysharmonie (wyd. ANAGRAM 2018 r.), Kim jest Zachary? (wyd. ANAGRAM 2020 r.).

W pierwszych dniach stanu wojennego 126 internowanych z Krakowa i okolic zostało skierowanych do zakładu karnego w Nowym Wiśniczu, ale ze względu na fatalne warunki bytowe, np. brak bieżącej wody i kanalizacji, po dwóch tygodniach przewieziono ich do otwartego rok wcześniej aresztu śledczego w Załężu. W ciągu dziesięciu miesięcy bramę tego więzienia przekroczyło co najmniej 817 internowanych związkowców i liderów opozycji demokratycznej z różnych stron Polski.

W opublikowanym wcześniej I tomie Internowanych w Nowym Wiśniczu i Załężu k. Rzeszowa znalazły miejsce dzienniki i relacje dziesięciu autorów, spisywane na bieżąco w stanie wojennym. W obecnej publikacji przekazujemy Czytelnikom wspomnienia 31 kolejnych osób. Oba tomy są dokumentem epoki, świadectwem oporu, cierpień, niekończących się protestów w imię zachowania własnej godności i obrony zdobyczy Sierpnia ’81, ale również – radości i nadziei. W pierwszym dniu pobytu w Załężu Adam Macedoński zmuszony był powiedzieć strażnikowi: „Tak w Oświęcimiu było, że bili i z psami witali, a tu nie jest Oświęcim”. Po ośmiu miesiącach internowani stracili cierpliwość – burzyli ściany między celami i wyważali kraty. W końcu ich wola doprowadziła również do zburzenia całego systemu PRL.

Są takie rzeczy, które można pojąć tylko tutaj u nas - nikt inny nigdzie indziej ich nie pojmie. Narodowość ogranicza więc człowieczeństwo? Raczej należałoby powiedzieć, że jest jego niezbędną formą. Coś z człowieczeństwa ujmuje i coś mu dodaje. Trochę je przycina. Tak jak przycina się jaśminy, żeby lepiej kwitły; żeby ich nocny dziki zapach snuł się po całym ogrodzie.

Caryca Katarzyna dobrze, jak widać, wiedziała, że nie może liczyć na to, iż wszyscy posłowie zaakceptują traktat rozbiorowy - wiedziała, że znajdzie się wśród nich jakaś czarna owca, ktoś kto ośmieli się jej sprzeciwić - jakiś wolny Polak - jakiś człowiek szalony - jakiś Reytan.

Ale wiedziała też, że może liczyć na większość - bo polscy przedajcy zawsze, gdy staną przeciw wolnym Polakom, są w większości. Dlatego właśnie caryca życzyła sobie sejmu, ma którym decydować będzie większość - sejmu skonfederowanego.

Antoni Winch urodził się pod koniec PRL, w 1986. Ukończył Wydział Wiedzy o Teatrze na warszawskiej Akademii Teatralnej i bezpośrednio po studiach rozpoczął studia doktoranckie, a potem pracę, w Instytucie Sztuki PAN w Warszawie, w Zakładzie Teatru.

Zadebiutował jako autor w „Dialogu” sztuką Refren („Dialog” nr 6/2007), jako laureat trzeciego miejsca w konkursie dramaturgicznym organizowanym przez „Dialog” i Ośrodek „Karta” na sztukę poświęconą drugiej wojnie światowej. Od 2014 roku współpracuje z Teatrem Polskiego Radia. Laureat nagrody za najlepszy autorski scenariusz słuchowiska radiowego na XVI Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej „Dwa Teatry Sopot 2016” za scenariusz do słuchowiska Zagwazdrane życko. Rzecz o zakopiańskiej miłości (reż. Łukasz Lewandowski, premiera: 25 IV 2015).

Laureat Grand Prix XVIII Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej „Dwa Teatry Sopot 2018” jako współautor, obok Dariusza Błaszczyka, scenariusza słuchowiska Ordonka (reż. Dariusz Błaszczyk, premiera: 25 XI 2017). Zdobywca wyróżnienia w zamkniętym konkursie „Muzyka: bohater, inspiracja, pretekst”, zorganizowanym przez Program 2 Polskiego Radia i ZAiKS, za dramat Infolinia (reż. W. Modestowicz, premiera: 14 I 2017).

Autor sztuki Hanoch odchodzi bez słowa zrealizowanej jako spektakl telewizyjny w ramach programu TEATROTEKA przez Wytwórnię Filmów Dokumentalnych i Fabularnych (reż. Dariusz Błaszczyk, rok produkcji: 2016).

Autor książek Dramat ciemnych gier. Teatr absurdu pre-postczłowieka (2015, wyd. IS PAN, Warszawa) i Szkoda Zachodu. Witkacy – Mrożek – Levin (2021, wyd. IS PAN, Warszawa) oraz artykułów naukowych publikowanych w „Dialogu”, „Twórczości”, „Pamiętniku Teatralnym”, „Aspiracjach”. W tomie Dramaty pandemiczne ukazała się jego sztuka Marudek (wyd. IL i 2021).

Od 2021 jest redaktorem działu prozy miesięcznika „Twórczość”. Od 2022 Kierownik Działu Literackiego Teatru im. Stefana Jaracza w Łodzi. 

„Opowiadania Teresy Bochwic dotyczą różnych okresów PRL – lat sześćdziesiątych, siedemdziesiątych, okresu pierwszej Solidarności  i Polski tuż po transformacji ustrojowej. Użyte w podtytule określenie »opowiadania prawdziwe« można by opatrzyć przysłówkiem – boleśnie prawdziwe. Prawdziwy jest nastrój, trafne są obserwacje obyczajowe. Czasami autorka sięga po wątki autobiograficzne. Książka odsłania sprawy z przeszłości, które nie zostały jeszcze dobrze opisane.” – Anna Nasiłowska

Debiut poetycki Aleksandry Dańczyszyn to nośnik subtelnej, lecz stanowczej niezgody na rzeczywistość stłamszonych relacji międzyludzkich, zagubionej podmiotowości i zmysłowości tak dotkliwie przebodźcowanej, że chowającej się we własnym zbolałym cieniu. Autorka proponuje nam dykcję postironiczną – delikatną i jednocześnie niezwykle odważną dzięki swojej autentyczności.  Przez każdy wiersz przepływa emancypacyjny namysł podmiotki, świadomość własnej cielesności i jej konsekwencji. Zatem: otwórz się na świat / przewietrz / żyj.

Jest to bardzo dobra poezja, świetna w swej złości zdzierania z życia różowych masek. Po takim zabiegu pozostaje tylko szarość, brud. Wszystko jest skażone, nieczyste, bardziej zwierzęce aniżeli ludzkie. Bezmiernie smutne. Muszer wykorzystuje rozbudowane obrazy obyczajowe – gwałt, ucieczkę kochanków, życie wdowy po kolejarzu i krawca Efraima – na zasadzie przytoczonej anegdoty, uzupełnionej lub na tej podstawie zbudowanej – esencji filozoficznej upozorowanej na autentyczne przeżycia bohaterów. Dzięki temu wiersze są bardzo prawdziwe. Stajemy się świadkami życia Białej Gabrieli, Efraima, rozpustnej dziewczyny i poddajemy się jego szarzyźnie i zarazem wielkiemu urokowi, melancholii, mając świadomość zagłady tego świata – jego zjawiskowości. Nie ma w tych wierszach momentu upiększenia: Król jest nagi, odrażający, ale bardzo interesujący – właśnie poprzez swoją odmienność.

Małgorzata Kowalska-Masłowska, „Nadodrze”

Muszer wieszczy nam zagładę, ale nie chce być naszym wybawcą.

Jacek Lewinson, „Krzywe Koło Literatury”

Agnieszka Ratuman-Szczepańska - lekarz specjalista medycyny rodzinnej, poetka, pisarka, rysowniczka. Mieszka i pracuje w Szwecji. Ma męża i córkę.

Wydała tomik wierszy pt. Szelest astralnych jaskółek (1993, Wyd. Arkona – nagroda w konkursie na debiut), a także zbiór pt. Święta Helisa od Neuronów (Fundacja Duży Format, 2019).

Jest autorką książek prozatorskich dla dzieci, młodzieży i dorosłych: Królowa wróżek (tekst otrzymał III nagrodę w IV edycji konkursu Książka Przyjazna Dziecku w 2019 roku) i Trzecie oko (obie wydane przez Saga Egmont, 2021) oraz Drużyna Szeptunek (Wyd. NewSpace, 2021).

Tworzy obrazy, grafiki i rysunki. Niektóre widnieją na okładkach jej książek poetyckich. Wykonała ilustracje do książki Drużyna Szeptunek.

Bożena Boba-Dyga - pisze, ale zdarza się jej też robić coś innego. Można ją spotkać w Krakowie, i gdzieś indziej. Kiedyś skończyła ASP i dalej lubi być zawodową artystką. #mimośród to jej 10. tomik.

Hanna Dikta (ur. w 1977 r.) - poetka i prozaiczka, autorka czterech powieści i trzech tomików poetyckich: Stop-klatki, Awantury nie będzie i Cieni (Fundacja Duży Format, 2019). Niedawno nakładem wydawnictwa Zysk i S-ka ukazała się jej powieść Trogirskie wakacje, wkrótce pojawi się jej kontynuacja. Prywatnie kobieta (jeszcze), mama i żona, miłośniczka książek, długich spacerów oraz przejażdżek rowerowych, od niedawna także pasjonatka publikacji z zakresu samorozwoju.

Krystyna Czarnecka ma niewątpliwie talent literacki, a także umiejętność słyszenia głosów tam, gdzie inni słyszą milczenie.

– Agata Tuszyńska

Jestem zaskoczony poetyckim rozwojem Krystyny Czarneckiej. Widywałem jej wiersze przed laty, coś usiłowały mówić w rozsypce. A tu już mamy intrygującą osobowość konsekwentnie panującą nad tajemniczą opowieścią o relacjach człowieka z naturą, z żywiołem, jakim jest ocean. Jeżeli ten tom mieści się w modnym ostatnio nurcie ekopoetyckim, to akces ten odbywa się na zupełnie własnych, zastanawiająco oryginalnych, warunkach.

– Karol Maliszewski

Krystyna Czarnecka ma niewątpliwie talent literacki, a także umiejętność słyszenia głosów tam, gdzie inni słyszą milczenie.

Agata Tuszyńska

Jestem zaskoczony poetyckim rozwojem Krystyny Czarneckiej. Widywałem jej wiersze przed laty, coś usiłowały mówić w rozsypce. A tu już mamy intrygującą osobowość konsekwentnie panującą nad tajemniczą opowieścią o relacjach człowieka z naturą, z żywiołem, jakim jest ocean. Jeżeli ten tom mieści się w modnym ostatnio nurcie ekopoetyckim, to akces ten odbywa się na zupełnie własnych, zastanawiająco oryginalnych, warunkach.

Karol Maliszewski

KONTENT wybrany nie jest ani antologią poezji, która ukazała się między rokiem 2017 a 2020 w krakowskim czasopiśmie, ani napisanych do nie komentarzy; jest antologią dialogów poetycko-krytycznych twórców i twórczyń o różnym stażu pracy literackiej – czyli zarówno tych bardziej jak i tych mniej znanych, niemniej zdecydowanie wartych lektury!
Zebranie wierszy z wielu wydań czasopisma KONTENT, które ukazały się na przestrzeni kilku lat, ma odpowiedzieć czytelniczkom i czytelnikom na pytanie „Jak piszą współczesne młode poetki i poeci?” oraz „Jak można czytać ich utwory?”. Różnorodne interpretacje zestawów i pojedynczych wierszy tworzą panoramę tego, jak myśli się w Polsce o najnowszej poezji, jednak nie tylko w kontekście podsumowywania nieraz wieloksiążkowego dorobku literackiego danych autorów i autorek, ale – co dla nas najważniejsze – w kontekście, chociażby pojedynczych wierszy, których omówienia stanowią niezwykle ciekawy i precyzyjny zestaw wskazówek czytelniczych dla osób, które nie muszą zawodowo zajmować się poezją.