Literatura piękna

pliszka pieczętowała wydmę

wskazówki z traw uderzały w jasną tarczę piasku

fale pogrążone w wiecznym ricercar

opowiadały stworzenie

mówią: odjęło mu mowę

mówi: odjęło mu lęk

twoja łupina pełna wszystkiego i po co

(fragment wiersza pt. uleczony)

Niccolò Machiavelli, podobnie jak Strauss, ale także egzegeci tradycji biblijnej, uczy nas czytać i myśleć o tym, co przeczytane. Wszakże treść ich mądrości jest różna. Heroldzi dobrej nowiny polecają przełamać zło przez obdzielenie miłością „bliźniego swego”, Machiavelli i Strauss bliźnich się obawiają. Natomiast jedni (milcząco) i drudzy (otwarcie) zgadzają się co do tego, że moralność polega na kompromisie zawartym w warunkach pokojowych, w którym chodzi o usunięcie obaw przed śmiercią i przed nieszczęściem. Trzymajmy się więc zasad, choć nie ma w nich nic majestatycznego czy pozaczasowego.

- prof. Piotr Nowak

Ekonomik to jedno z najważniejszych dzieł w całej twórczości Ksenofonta. Szczególnie upodobał je sobie filozof i ziemianin polski August hrabia Cieszkowski, który w liście do pierwszego tłumacza tego utworu, Antoniego Bronikowskiego, oznajmiał, że mamy wręcz do czynienia z „prawdziwym klejnotem naukowym, którego wartość dotąd nie dosyć uznano, prawie nawet mało domyślano się jej. Leo Strauss również zwraca naszą uwagę na wielkie znaczenie Ekonomika dla kultury współczesnej.

prof. Piotr Nowak

Obejmująca kilka epok rozwoju dwudziestowiecznej polskiej liryki, zamknięta kodą niezwykłych późnych wierszy, poezja Jarosława Iwaszkiewicza była zjawiskiem wyjątkowo bogatym. Już pierwsze tomy, sprawiające wrażenie pisanych przez dwóch różnych autorów, wskazywały sprzeczność jako siłę napędową tej twórczości, generatora istniejących w niej napięć oraz świadectwo mediacji między skrajnymi nierzadko emocjami i odmiennymi konstatacjami filozoficznymi. Wiersze Iwaszkiewicza zyskały dzięki temu formę zapisu pełni ludzkiego doświadczenia. Łączą afirmację bytu i zanegowanie sensu istnienia, wiarę w zbawczą moc sztuki i zwątpienie obejmujące ludzkie wysiłki. Aktywność i nienasycenie spotykają się w nich z kontemplacyjnością i fascynacją śmiercią. Współistnienie sprzeczności jest w poezji Iwaszkiewicza formą faustycznej pełni i staje się wręcz siłą katartyczną. Wraz z innymi uprawianymi przez pisarza gatunkami literackimi tworzy ona wielką autobiograficzną narrację.
W ten sposób przedstawia ją Radosław Romaniuk, prezentując biograficzne tło tekstów i wzbogacając w przypisach zwyczajowe informacje o datowanie wierszy w rękopisach. Najważniejsze utwory z poszczególnych tomów uzupełnia o teksty rozproszone lub z różnych przyczyn usunięte z opracowywanych za życia pisarza wydań zbiorowych. Rekonstruuje ważne dla oblicza tej poezji cykle o autobiograficznym charakterze – jak wyjątkowy w polskiej literaturze cykl trzydziestu homoseksualnych erotyków Droga, zainspirowanych relacją z Jerzym Błeszyńskim.

Ucztę Ksenofonta często porównuje się z jednym z najsłynniejszych dialogów Platona o tym samym tytule. Utwór ten reprezentuje również dialog sokratyczny, którego ramy zdecydowanie przekracza z właściwym dla Ksenofonta przejawem twórczej kreatywności i zamiłowaniem do literackiego nowatorstwa. „Uczta” bowiem łączy w sobie powagę dialogu filozoficznego ze specyficzną formą zabawy właściwej dla greckiego sympozjonu jako widowiska przeznaczonego dla wąskiej grupy osób. W jej treści odnajdujemy zarówno rozważania dotyczące miłości, przyjaźni czy aktualnej sytuacji społecznej w  Atenach, jak i scenki artystyczne o charakterze muzyczno-tanecznym przeplatane swobodnymi żartami sympozjastów.

Dorota Tymura

Trap Krypt uchyla wiele ciekawych drzwi, obiecujących szans dla polskiej poezji. Wbrew nostalgicznym modom, proponuje ucieczkę naprzód, biorąc dla wyobraźni to, co najlepsze z różnych rejestrów kultury.

Michał Koza

Wyjazd na wczasy sprawdza wiele rzeczy. Oczywiście, poeta na wczasach to byt paradoksalny, bo sam jego sposób istnienia ma charakter wybitnie wczasowy, stąd też na wczasach może się on oddawać wytężonej pracy, cyzelowaniu kunsztownych wierszy, które nie mogą być zbyt długie, bo wszak na wczasach ciągle się coś dzieje i nie ma się na nic czasu. Czas pozostał gdzie indziej, tu tylko nagłe zbitki sensu unoszące się w rosole wypoczynku, zastoju, nieistotności.

- Adam Wiedemann

Pasożyt Filipa Matwiejczuka jest zbiorem zróżnicowanych formalnie utworów, erudycyjnie przetwarzających figurę pasożyta i literackiego pasożytnictwa. Indywidualny głos podmiotu rozprasza się tu na zróżnicowane instancje mówiące i poetyckie byty, zapożyczane z tradycji literackich, po których autor porusza się z dużą biegłością (…) Wiersze służą tu nie tylko do sondowania i urefleksyjniania samej praktyki poetyckiej, ale i pozwalają multiplikować instancje twórcze, dzięki czemu indywidualna praca poetycka i wyraźnie autobiograficzny rys tomu poetyckiego nie zamykają go w solipsystycznej, konfesyjnej dykcji.

Katarzyna Trzeciak

Niniejszy tom jest rozbudowanym, wielowątkowym poematem opartym o Ewangelię według świętego Mateusza w przekładzie księdza Wujka. Indywidualne przemyślenia i komentarze odautorskie zaimplementowane są tu i zaszczepione na ciele oryginalnych wydarzeń ewangelicznych. Poemat ten nie posiada jednak charakteru narracyjnego, a składa się z ponad siedemdziesięciu niezależnych lirycznych wierszy będących refleksjami na tematy zawarte w poszczególnych rozdziałach Mateuszowej Ewangelii.

Wspomnienia nauczycielki pracującej w podkrakowskich szkołach w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych ubiegłego wieku. Znajdują się w niej celne spostrzeżenia i refleksje dotyczące ówczesnych warunków życia i pracy w tym środowisku, jak również opis relacji między kierownictwem szkoły, nauczycielami, rodzicami i uczniami. Jest to świat miniony, ale wart poznania. Walorem książki jest jej autentyzm i interesujący, wciągający czytelnika, sposób prowadzenia narracji.

Apolonia Ptak - prozaiczka, reportażystka, poetka, emerytowana nauczycielka, od roku 2001 członkini SPP.

Urodzona 16.08.1933 r. w Jankówce. Debiutowała w „Kulturze”. Uprawia rzadki obecnie gatunek prozy myśliwskiej. W reportażach opisuje powojenne walki zbrojnego podziemia z UB.

Prywatnie: Malarka krajobrazów i portretów. Członkini Koła Łowieckiego. Niestrudzona wędrowniczka leśnych ostępów i górskich szlaków. Zgodnie z zamiłowaniami i poglądami należy także do Związku Zawodowego „Solidarność Nauczycieli”, Komitetu Opieki nad Kopcem J.Piłsudskiego i Klubu Gazety Polskiej.

W publikacji znalazły się felietony Piotra Wojciechowskiego drukowane w „Kwartalniku Literackim Wyspa” w latach 2007-2017.

Cykl felietonów nazwałem „Od strony ogrodu”. Spośród czterech stron świata ta strona sercu mojemu najbliższa, bo od strony ogrodu znaczy nie od frontu, nie od ulicy. Ogród jest ziemskim znakiem raju. Na ulicy zgiełk, w ogrodzie słychać rozmowy drzew i ptaków. Literatura też ma wiele stron. Od ulicy promocje, profesorskie opinie, krytyczne sądy, system nagród, ustawianie hierarchii. W ogrodzie można napić się kwasu chlebowego i porozmawiać, spytać się, o co chodzi. Nie jestem felietonistą, jestem od pisania powieści i opowiadań. Ale bywa tak na wojnie, że do okopów posyła się kucharzy, magazynierów i rachmistrzów, bo potrzebny każdy bagnet. Nie wiem, co to za dziwna wojna w literaturze, ale już prawie ćwierć wieku to tu, to tam wzywają mnie, abym walczył felietonem. Jak odmówić?

- Piotr Wojciechowski

Fale.

Toczą się i wycofują.
Zmartwione.
A kto jak nie one?
Uczą przeżywać szczyty, niziny i spokój.
Przeżywać, przyjmować, kochać.
Przynajmniej czasami, przynajmniej raz.
I w końcu dostrzeż życie jak morze,
W którym jest wszystko: szarość i połysk.
Są gwałtowne burze.
I nurkowanie w głąb
I pauzy. Między jednym a drugim.
Pauzy. Takie przerażające w życiu.
Kiedy nie na górze i nie na dole.
Kiedy się wydaje, że stoisz w miejscu.
Nie idziesz, nie uciekasz.
Nie czołgasz się, nie latasz.
A stoisz.
Rozglądasz się.
A jest tylko morze.
Morze życia.
Takie jakie jest.
Czasem śpiewa, czasem brzęczy.
Czasami krzyk jest nie do zniesienia.
Cisza przez wiele godzin. (czasem milczę)
Milczy, co robi się przerażające.
Hej, życie?
Czy będzie w tobie coś jeszcze?
A może teraz po prostu spokój?
Ani na górze, ani na dole.
I nie szare, i nie błyszczące.
O czym myślisz?
Milczysz?
Pauza.
Zarówno twoja, jak i moja.
Dostań się na górę bez dotykania dna.
Czy to jest możliwe?
Ale fale,
Solidne fale na morzu życia.
Toczą się i wycofują.
Podnoszą się i opuszczają.
Odchodzą. Pływać!
Pływać. Pływaj sam.
Na szczyty lub niziny.
Nie spodziewaj się burzy, latarni morskiej ani łodzi.
Ty sam i latarnia morska i łódź,
Nawet mielizna może się zdarzyć
Wypłyniesz, wyjdziesz, wyskoczysz.
Albo zostań w wodzie.
Burzliwe morze życia
Podniesie i poniesie.
Ponieważ fale toczą się, a potem cofają.
Ale życie toczy się cały czas.
Czy na górze czy na dole,
Czy jest spokojne,
Czy głębia ,czy mielizna.
Nie obchodzi go to.
Znika niezauważalnie każdego dnia.
Pływaj. Nie przegap go.
Swoje morskie życie.

Mariia Kameńska – pisarka, malarka, fotografka z Ukrainy. Pisze o miłości i poszukiwaniu szczęścia. O szczerym spotkaniu z innymi i sobą. W lipcu w ukraińskim wydawnictwie wyszedł zbiór jej opowiadań „Bliscy nieznajomi”.

Tybetańska księga umarłych to święty tekst buddyjski o etapach umierania (dostępna po polsku w przekładzie Ireneusza Kani). Księga pieszycka Adama Lizakowskiego jest rozmyślaniem nad losami ludzkimi na Dolnym Śląsku, gdzie krzyżują się rozmaite biografie, naznaczone historią. Poeta pochyla się z ogromnym pietyzmem także nad biegiem życia osób, wydawałoby się, całkiem zwyczajnych, przypomina o sprawach, które je zajmowały. Niekiedy w rozmyślaniach bierze górę pasja polemiczna, bo Pieszyce to dla Adama Lizakowskiego najważniejsze miejsce na ziemi.

- Anna Nasiłowska

Jest w Górach Sowich miasteczko Pieszyce, a w nim pałac. W wierszach poety z Pieszyc nie ma ani słowa o pałacu. Poeta prowadzi nas przez senne uliczki zaniedbanych domów ku grobom i ławeczkom cmentarza. Ten poeta to Adam Lizakowski, który wrócił do Pieszyc z szerokiego świata. Syn osadnika wojskowego, górnik z kopalni Knurów, obieżyświat, działacz polonijny w San Francisco i Chicago, tłumacz, wtajemnicza nas w swój obrzęd, nad mogiłami opowiada, kto tu leży. Mówi prostym, nieozdobnym językiem o znajomych, sąsiadach, zasłużonych nauczycielach i przypadkowych przechodniach potrąconych przez auto. Dużo o zmarłych, ale między słowami wiją się prężne i zielone pędy zwykłego życia, wiecznej odnowy.

- Piotr Wojciechowski

Adam Lizakowski, poeta, krytyk literacki, publicysta, tłumacz poezji amerykańskiej, m.in. Walta Whitmana, Williama C. Williamsa, Allena Ginsberga, Langstona Hughesa, Carl Sandburga, Louise Glück oraz Boba Dylana. Także z języka angielskiego przełożył ponad 50 wierszy chińskiego filozofa i poety Lao Tse oraz wiele wierszy perskiego poety z XII w., Rumiego. Adam Lizakowski wydał ponad tuzin tomików poetyckich, m.in. Trylogię Sowiogórską. Od wielu lat promotor kultury polskiej za granicą, organizator ponad 200 spotkań literacko-artystycznych od San Francisco po Chicago. Odznaczony medalem Gloria Artis. Studiował na Columbia College Chicago (BA) i Uniwersytecie Northwestern (MA).

Niniejsze wydanie wszystkich części Dziadów Adama Mickiewicza poprzedza obszerny wstęp dotyczący między innymi kompozycji dramatu, najważniejszych idei romantycznych oraz świata wartości Poety: tekstowi towarzyszą liczne przypisy i komentarze. Jako uzupełnienie w Aneksie przytoczone zostały stanowiące kontekst dokumenty, miedzy innymi: plany powstania dalszych części Dziadów rozważania w wykładach paryskich n temat “dramatu słowiańskiego”, wstęp do wydania francuskiego, fragmenty eseju George Sand mającego za temat Dziady, bajka Goreckiego, wyimki z korespondencji filomatów na temat sceny więziennej Dziadów, fragmenty Państwa i Uczty Platona.

Wydanie jest bogato ilustrowane: na szczególną uwagę zasługują zachowane portrety rzeczywistych bohaterów sceny więziennej Dziadów części III, przybliżając ich nam i podkreślając realizm dramatu Mickiewicza.

„mieszka tu kobieta / której świat wiecznie się rozsypuje a ona / zbiera kawałki i wkłada w kieszenie / na później. Baśnie nas nie uleczą, ale być może pozwolą nam pozbierać się choć na chwilę. Nie uleczą nas, ale być może będą w nich zebrane skrawki pamięci, które wyciągniemy z kieszeni, i spowodują uśmiech albo chociaż wzruszenie. Nie uleczą nas, ale być może będą jak słodkie ziemniaki / jak ciepłe słowa jak dłonie chłopca który je trzymał / w chłodnym strumieniu. Baśnie Joanny Lewandowskiej nie są jednak, jakby się wydawało, eskapistyczne. Nierzadko są – zupełnie przeciwnie – pełne momentów, w których uciekać przestajemy, skupiamy się, robimy zbliżenie na rzeczy często bolesne, ale zawsze w jakiś sposób ważne".

Jakub Sajkowski

Anna DWOJNYCH – urodzona w 1988 roku. Pisze wiersze, krótkie prozy i teksty o filmach. Absolwentka socjologii i filozofii UMK. Doktorantka w Zakładzie Badań Kultury Instytutu Socjologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Freelancerka (badania społeczne i korekty tekstów). Autorka zbiorów gadu gadu (MaMiKo, 2011) i Wypadki z przypadkami (Dom Literatury w Łodzi, 2019). Publikowała teksty na łamach wielu pism literackich (takich jak: „Odra”, „Lampa”, „Fraza”, „Bliza”, „Arterie”, „Elewator”, „Fabularie”). Stypendystka miasta Torunia w dziedzinie kultury. Mieszka w Toruniu.

„Trzymacie Państwo w swoich dłoniach książkę wyjątkową. Na czym polega ta wyjątkowość? Na PRAWDZIE...

Andrzej Walter napisał książkę krytycznoliteracką, wręcz unikatową w swoim wymiarze, jakiej obecnie trudno szukać na polskim rynku wydawniczym. W swoich rozważaniach osiągnął coś, czego dzisiaj bardzo brakuje współczesnym krytykom literackim zrozumiał znaczenie słowa POKORA. To ona powoduje, że człowiek zupełnie inaczej patrzy na świat, daje siłę i odwagę, no i oczywiście rozszerza horyzonty niemalże do granic galaktyki. Kiedy Walter pisze, to wie o czym, bo on sam i poeta, i świetny fotografik, dlatego potrafi dostrzec swoim czujnym i wyostrzonym na wszystko okiem to, czego inni nie będą w stanie zobaczyć. Żeby tak pisać, trzeba i wiedzy, i rzetelnego podejścia do tematu.

Nie można napisać czegoś ot tak, bo mamy taką ochotę. Pisanie w czasach gwałtownie przyśpieszającej apokaliptyczności świata wydać się musi zajęciem błahym. Balansującym na granicy śmieszności. A jednak nad krawędzią rozświetlaną przez coraz to bardziej ekscytujące wynalazki cywilizacji literatura, a poezja w szczególności, wcale nie muszą uciekać się do aktów skrajnej desperacji. Nie tylko czytelnicy, ale i poeci, i pisarze też znajdują w niej azyl, ocalenie, perspektywę wychodzenia z mroków i piekieł zapaści. Jest to wręcz rodzaj łaski zadawanej na drogę trwania i przetrwania

Andrzej Walter jest krytykiem wyjątkowym, unikalnym, osobnym i niezwykle odważnym, dlatego literatura przez niego przedstawiana to królestwo dla wrażliwców i nieustraszonych poszukiwaczy duchowej przygody..."

Andrzej Dębkowski

Anna Musiał (1987) ‒ poetka, recenzentka, fotograf-amator. Autorka tomów poezji "Pandemonium" (Wyd. Eperons-Ostrogi, 2015) i "Coleoptera" (Fundacja Duży Format, 2018). Redaktorka Babińca Literackiego w latach 2017-2020. Pod jej redakcją ukazała się 111. Antologia Babińca Literackiego 2016-2019 (Fundacja Duży Format, 2020). Publikowała w wielu magazynach papierowych i internetowych. Jej wiersze znalazły się także w pięciu antologiach, w tym w antologii 2Miesięcznika pt. "Grała w nas gra" (2017) czy w "Przewodniku po zaminowanym terenie 2" (2021). Dwukrotnie nominowana w Konkursie Poetyckim Fundacji Duży Format w kategorii "po debiucie" (edycja 2018 i 2019).

Jak głęboko można wniknąć w tekst? I czy w ogóle można? A jeśli tak ? czy w ogóle warto? Czy tekst, zwłaszcza tekst literacki, naprawdę ma jakąkolwiek głębię, czy raczej jest nieustannie nadpisywanym palimpsestem, który należy nie tyle drążyć, ile wciąż na nowo odczytywać i nadpisywać? W Fitzclarence Karol Samsel podejmuje temat tekstu, literatury i literaturoznawstwa (obok wielu innych, równie ważnych i interesujących), nie odpowiada jednak na żadne z postawionych wyżej pytań, a tylko stawia kolejne. I chyba dobrze, ponieważ prawdziwa poezja jest przede wszystkim sztuką stawiania pytań.

(Tomasz Dalasiński)

Ten świat nie potrzebuje bohatera. Potrzebuje dobrze rozpisanego projektu badawczego.