Literatura piękna

Piję kawę, która dawno już wystygła, piszę wiersze, rozpuszczam do niemożliwości moje psy. Ukończyłam Wydział Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej na Uniwersytecie Warszawskim oraz Studia Podyplomowe CESLA na wydziale Iberystki, także na UW. Jestem w ciągłej podróży pomiędzy Warszawą, domem w lesie i sopocką plażą. Od 15 lat prowadzę audycję publicystyczną „Mała Czarna” w Radiu Kampus. Mam hodowlę Podengo - portugalskiego Krótkowłosego Małego. Choć w zasadzie to bardziej moje podengo mają mnie. Nieustannie czuję dreszcze, gdy czytam opowiadania Julio Cortazara. Gdy odkryję cudowną nową lekturę także. Opublikowałam cztery tomiki poezji z Wydawnictwem Anagram – co za frajda i satysfakcja! Założyłam butik kreatywny „Kiss the Dog”, dzięki któremu utrzymuję równowagę pomiędzy fikcją literacką i fikcją reklamową. Jak dorosnę będę wilczycą, albo kierowcą rajdowym. Jeszcze nie zdecydowałam.

LUDWIK FILIP CZECH – ur.1959. Mieszka w Gdańsku. Od 1982 związany z Gdańskim Towarzystwem Przyjaciół Sztuki. Współzałożyciel i członek Gdańskiej Grupy Poetyckiej. Główny laureat 38 Konkursu Czerwonej Róży /1997/. Główny laureat w Konkursie Literackim Miasta Gdańska im. Bolesława Faca /2004/. Tudzież laureat innych, mniej znaczących poetyckich potyczek. Książki - brulion "Mgły i zapachy" /1993/, "Wyrąb"/2000/, "Mimikra"/2003/, Gorzkie wakacje"/2004/, "Ślimak i panna"/2007/, "Tabu"/2010/. Pisuje recenzje do bydgoskiego Akantu, gdańskiego Autografu, podlaskiego Kwartalnika Kulturalnego i innych. Jego recenzje można znaleźć na portalu Pisarze.pl.

Joanna Wojciechowska (ur. 1979) – dzieciństwo spędziła na Dolnym Śląsku. Później wielokrotnie przenosiła się z miasta do miasta – od Opola przez Poznań, Kopenhagę, aż po malowniczą, duńską wieś    Hellested, w której  obecnie mieszka wraz z rodziną. Absolwentka Wychowania Plastycznego na Uniwersytecie Opolskim oraz Rzeźby na poznańskiej Akademii Sztuk Pięknych. Obecnie zajmuje się rzeźbą, ceramiką, rysunkiem oraz malarstwem surrealistycznym.

Druga książka poetycka Baczyńskiej ukazuje się w serii światy niekoherentne.

Maja Baczyńska – twórczyni spektakli, performerka muzyczna  i autorka rewelacyjnego debiutu, jakim jest zbiór poetycki “Pióra dzikich” (Krzywogoniec 2021). W jej poezji urzeka ogromna intymność związków z naturą, z drzewami, ptakami i zwierzętami.  Prezentację wzbogaca wokaliza oraz improwizacje na dzwonki koshi i misy dźwiękowe. 

Nowy Jork, 22 listopada 1954 roku. Umiera Andriej Januariewicz Wyszynski. Niegdyś inkwizytor Stalina, od 1953 roku na „zsyłce” w USA, gdzie pełni funkcję ambasadora Związku Radzieckiego przy Organizacji Narodów Zjednoczonych. Podzielony żelazną kurtyną świat jednoczy się w żałobie nad trumną stalinowskiego oprawcy, wystawioną w asyście warty honorowej w głównym hallu budynku ONZ. Tylko nieliczni znają sekret ostatnich wieczorów Wyszynskiego, spędzonych w towarzystwie dziennikarza Jurija Sizowa i jego młodej asystentki…

Nowy tom opowiadań Jana Polkowskiego, poety i pisarza, przed 1989 rokiem – podziemnego wydawcy, w wolnej Polsce – redaktora i wydawcy m.in. „Czasu Krakowskiego” i tygodnika „Film”.

Prozatorski debiut Macieja Bieszczada.

"Proza Macieja Bieszczada łączy w sobie tradycje realizmu i psychologizmu. (...) Kolejne części zbioru, nazywane przez autora «opowiadaniami portretowymi» i tytułowane imionami poszczególnych postaci (Bronka, Zbigniew, Marek, Andrzej), są całkowicie autonomiczne, ale zarazem składają się na wielowątkową, skupioną wokół jednego tematu fabułę i z tego powodu pozostają względem siebie komplementarne. Niczym w muzycznej fudze powtarzają te same zdarzenia, nawet opisy i dialogi, jednak za każdym razem są one ukazywane inaczej, z innej perspektywy osobowej, przez co nabierają nowego znaczenia".

Od przeszłości, jak i od swojej małej ojczyzny nie można uciec. Nosi się je głęboko w sobie. Budzenie drzew to powieść utkana z małych wydarzeń i strzępków historii o tym, jak nasze korzenie przywiązują nas do ziemi, jak do pewnych prawd dojrzewa się po trochu. To opowieść o życiu, przemijaniu, śmierci... O symbiozie człowieka z przyrodą.

Wyprawa w dzikie rejony Murmańska, na którą zabiera nas Grzegorz Pul, to spełniona obietnica prawdziwie męskiej przygody, zmagań z żywiołem i trudnymi warunkami, świadomego obcowania z Innym i jego zwyczajami. Autor pokazuje, czym jest poznanie przez uczestnictwo, tak różne od oglądu świata z perspektywy turysty. Motyw „zaawansowanego zwiedzania” realizuje się tu jednocześnie na płaszczyźnie psychologicznej, gdzie wędka, a może szerzej: cała wędkarska wyprawa staje się rodzajem autobiograficznego wytrycha. […] Autor rozgrywa opowiadaną historię bez popadania w banał czy sentymentalizm – przeciwnie: Grzegorz Pul potwierdza, że tak zwana męska literatura istnieje i ma się świetnie.

z laudacji jury

"Antologia ta jest wyborem esejów, szkiców i przyczynków krytycznych publikowanych na łamach «Toposu» na przestrzeni kilkudziesięciu lat. […] w antologii pokazuję teksty, w których wyraźnie wyczuwalny jest puls metafizyczny, eseje zakorzenione w tradycji kultury śródziemnomorskiej, oparte na wartościach cywilizacji judeochrześcijańskiej." - Krzysztof Kuczkowski

"Tytuł niniejszego wyboru: południe/meridies sytuuje go w połowie DNIA pomiędzy rankiem/mane i wieczorem/vespera, a więc pomiędzy antologiami eseju i poezji. Południe jest domeną siły i dojrzałości, statecznych przemyśleń i prozy życia. Redagując ten tom, miałem na uwadze Państwa, Czytelników, lekturową satysfakcję, stąd różnicowanie klimatów i nastrojów, stylów i języków prozy. Czy mimo tej meandrującej stylistyki i różnorodnej tematyki antologia tworzy pewną całość? W moim przekonaniu – tak. Czy jednak idea tej całości da się odczytać z prezentowanych tutaj tekstów? Odpowiedź należy do Państwa."

(od redaktora)

"W niniejszej antologii znalazły się wiersze wybrane z tomików poezji opublikowanych w serii Biblioteka «Toposu». Oczywiście nie ze wszystkich tomików. To byłoby niemożliwe zarówno ze względu na ich liczbę (prawie dwieście pozycji), jak i z uwagi na objętość książki, bo ta – jak ustalili Wydawcy – nie powinna przekroczyć czterystu stron. Nie mogąc pokazać tego wszystkiego, co chciałbym pokazać, postanowiłem zamieścić w antologii wiersze reprezentatywne dla idei «Toposu», jeśli naturalnie taka idea jest i jeśli jest ona w jakiś sposób możliwa do uchwycenia". - Krzysztof Kuczkowski

We  wstępie do  antologii poranek/mane, otwierającej cykl, wyraziłem następujące oczekiwanie: „chciałbym, żeby wszystkie one [antologie] utworzyły literacki model DNIA i jego łagodnego obrotu od wschodu do zachodu słońca”. Niniejszy tom wydłuża dzień aż do później nocy. Zapytajmy zatem: co się czyta po zachodzie słońca? Odpowiedź jest oczywista: pamiętniki, dzienniki (i nie-co-dzienniki), diariusze, wspomnienia, zapiski, notatki, słowem te gatunki literatury stosowanej, które pokazują, jak też nasi współbracia żyją i  myślą, czym  się fascynują i  co  ich pochłania, jak postrzegają świat i bliźnich, jakie są ich osobiste zanurzenia i wynurzenia. Im jest później, bo przecież noc już zapadła, tym bardziej pragniemy  się upewnić, że  nie  jesteśmy jedynymi, którzy usiłują życie dobrze przeżyć. To  nie  jest łatwe. Wieszcz Adam w  Zdaniach i  uwagach, dowodził, że: „Trudniej dzień dobrze przeżyć niż napisać księgę”. Cóż, umocnieni refleksjami i  świadectwami zapisanymi w  dziennikach i  pamiętnikach, nie  jesteśmy bez szans. Przykłady uczą, zwłaszcza wtedy, kiedy pociągają. Publikujący na łamach „Toposu” diaryści, memuaryści, pamiętnikarze i wspominkarze są mistrzami w swoim fachu, toteż antologia przynosi teksty zróżnicowane stylistycznie i treściowo, jednak przede wszystkim są to utwory ważne, istotne, prawdziwe […].

– Od redaktora (fragment)

Każdemu, komu wydawałoby się, że tomem Bardzo długa zima Jarosław Jakubowski nawiązuje do klasyków, zalecałbym – raz jeszcze – skupiony powrót do tekstu książki. Cóż z tego, że zauroczeni zostajemy efektem dość precyzyjnej mozaiki, w której zdecydowanie na swoich miejscach odnajdują się kolejno: Różewicz (a właściwie to – bracia Różewiczowie), Barańczak, Miłosz, Celan, Eliot i im podobni – skoro całość skonstruowana została tak, by „umykać” swojej ostatecznej formule? Jakubowski zręcznie wykorzystuje tutaj stary, schleglowski jeszcze, mechanizm transcendentalnej bufonady, by pokazać swoją drażniącą przewagę nad czytelnikiem. Drażniącą, bo unik okazuje się w tym wypadku kuksańcem, a w najbardziej drastycznych przypadkach (jak finałowy wiersz „pojemny” Tak jest dobrze czy też dobrze pomyślany wiersz-moralitet Głowa) pchnięciem czy żgnięciem. W tym tkwi podstawowy, niezbywalny walor Bardzo długiej zimy – w nieoczekiwanie drapieżnym ironizmie, który poprzez swoją dotkliwą namacalność staje się wyjątkową platformą kontaktu autora z czytelnikiem. Kontaktu, jak to u Jakubowskiego, najczęściej burzliwego, a nawet dramatycznego.

Karol Samsel

Słowa poukładane w drogę. Podróże przez literaturę, przez życie. I z powrotem. „Doszedłem do miejsca, z którego można było już tylko zawrócić” – czytamy w jednym z pomieszczonych tu zapisków. „Musiałem wyjść. I wejść – zapisać to”. Wyjść przed siebie, aby wejść w siebie?

Zawartość notatnika Adriana Glenia umiejscawia się na granicy pisania i czytania, poszukiwania i błądzenia, znajdywania i gubienia po drodze. Autor chętnie wsłuchuje się w głosy cudze (Białoszewskiego, Gombrowicza, Gutorowa, Kassa, Kornhausera, Mickiewicza, Miłosza, Różewicza, Schulza, Stasiuka, Walsera), jednakże nie poświęca im obszernych rozpraw, lecz lapidarne refleksje, niekiedy wręcz wyznania.

Zapiski te powstawały na przestrzeni kilkunastu lat w rozmaitych okolicznościach i lokalizacjach: na Krymie, w Odessie, Tallinnie, Paryżu, Sopocie, Opolu, Stroniu, podczas podróży przez Słowację, Chorwację i Czarnogórę. I wreszcie w Grabczoku, pośród wyczytanych z pism Heideggera lasów, w czułości domostwa, w bliskości żony i synów, bez których niniejszy zbiór próz poetyckich nie miałby racji istnienia.

Bartosz Małczyński

Lech M. Jakób już dawno napomykał, że jest zbyt wiele sygnałów o nieskończoności życia, aby je zlekceważyć i „stać się źle umarłym”. Jego zdaniem przyszedł czas, by rzecz opisać. Wciąż bowiem nie ma odpowiedzi na pytanie: czym jest życie, a przecież płacimy za nie bardzo wiele, bo aż śmiercią. Mimo to cud ten trwa. Zawiera się w błękicie i zieleni, w locie ptaka, ataku drapieżnika i powolności małża, a jeśli go mało we mnie, to bardzo wiele w tobie. Życie jest wieczne tym bardziej, jak pisze Jakób, że „nie jest tylko kwestią wiary”. Poruszający tom mądrej poezji.

Piotr Müldner-Nieckowski

Wybór wierszy Julia Cortázara w tłumaczeniu profesora Jacka Lyszczyny. Dwujęzyczna, hiszpańsko-polska, edycja przybliża mniej znaną – poetycką – twórczość pisarza, który w Polsce jest niezwykle ceniony. Lektura prozy Julia Cortázara – powieści Gra w klasy i opowiadań – dla wielu czytelników była doświadczeniem formującym. Powracająca ceremonia jest zaproszeniem do ponownego odczytywania i interpretowania utworów wybitnego Argentyńczyka.

Krzysztof Muszyński skanuje, prześwietla rzeczywistość – obserwuje, wsłuchuje się, wącha, bada. Jak reżyser, który dba o to, żeby nie znudzić widza, zmienia perspektywę i zasady montażu. Radary Muszyńskiego nastawione są na śląskie klimaty. Skazany na śląskość, wozi ze sobą nienachalne piękno „królestwa śmietnika” i tutejsze ludzkie sprawy. Dlatego Neapol czy Turyn nie różnią się szczególnie od Bytomia, a na Cabo da Roca można odkryć, że „nie ma centrum w Rudzie Śląskiej”. Ma na noc nie jest ani apologią, ani krytyką (post)świata – jest jednym i drugim. Gdybym miała pozostać przy filmowym porównaniu, powiedziałabym, nieco na wyrost, że to skrzyżowanie kina Kazimierza Kutza i Joon-ho Bonga. Z tego pierwszego Muszyński wziął „realistyczną mitologię” Śląska, z drugiego – rebeliancką wizję kapitalistycznego piekła. Odsyłający do Parasite’a Bonga tytułowy wiersz tomu zawiera magiczną formułę: „ktoś musi na to patrzeć”. Patrzymy co prawda nie tylko na turbokapitalistyczne „landskejpy”, ale i na uśmiechającego się łosia w koronie. Ten surrealny widok łosia w centrum aglomeracji może być jednak dowodem w sprawie paranoi antropocenu. Kiedy myślisz, że „świat się pali”, okazuje się, że to śmietnik pod blokiem, a jednak świat się pali…

Alina Świeściak-Fast