Literatura piękna

Jakże różni to pisarze! I jakże zarazem w tej różnorodności współdzielący ten sam świat - nasz świat: ludzki i nieziemski, polski i powszechny, historyczny i aktualny. Młode i średnie pokolenie adeptów literatury poszukuje własnego głosu, chce pisać sobą. I sięga do najbliższego mu, najintymniejszego doświadczenia współczesności, w której banalna codzienność splata się z czymś niesamowitym, groteskowym, absurdalnym, groźnym. Rzeczywistość w poczciwym, tradycyjnym rozumieniu już nie istnieje, jej realne kształty ulegają ciągłym modyfikacjom, dewiacjom, dewastacjom. Rozsadza ją podszyte lękiem uciekanie w małą, intymną wyobraźnię, gdzie można opowiedzieć siebie nieco inaczej, lepiej, szczerzej.

- Krzysztof Zajas, redaktor naczelny „Czasu Literatury"

Tybetańska księga umarłych to święty tekst buddyjski o etapach umierania (dostępna po polsku w przekładzie Ireneusza Kani). Księga pieszycka Adama Lizakowskiego jest rozmyślaniem nad losami ludzkimi na Dolnym Śląsku, gdzie krzyżują się rozmaite biografie, naznaczone historią. Poeta pochyla się z ogromnym pietyzmem także nad biegiem życia osób, wydawałoby się, całkiem zwyczajnych, przypomina o sprawach, które je zajmowały. Niekiedy w rozmyślaniach bierze górę pasja polemiczna, bo Pieszyce to dla Adama Lizakowskiego najważniejsze miejsce na ziemi.

- Anna Nasiłowska

Jest w Górach Sowich miasteczko Pieszyce, a w nim pałac. W wierszach poety z Pieszyc nie ma ani słowa o pałacu. Poeta prowadzi nas przez senne uliczki zaniedbanych domów ku grobom i ławeczkom cmentarza. Ten poeta to Adam Lizakowski, który wrócił do Pieszyc z szerokiego świata. Syn osadnika wojskowego, górnik z kopalni Knurów, obieżyświat, działacz polonijny w San Francisco i Chicago, tłumacz, wtajemnicza nas w swój obrzęd, nad mogiłami opowiada, kto tu leży. Mówi prostym, nieozdobnym językiem o znajomych, sąsiadach, zasłużonych nauczycielach i przypadkowych przechodniach potrąconych przez auto. Dużo o zmarłych, ale między słowami wiją się prężne i zielone pędy zwykłego życia, wiecznej odnowy.

- Piotr Wojciechowski

Adam Lizakowski, poeta, krytyk literacki, publicysta, tłumacz poezji amerykańskiej, m.in. Walta Whitmana, Williama C. Williamsa, Allena Ginsberga, Langstona Hughesa, Carl Sandburga, Louise Glück oraz Boba Dylana. Także z języka angielskiego przełożył ponad 50 wierszy chińskiego filozofa i poety Lao Tse oraz wiele wierszy perskiego poety z XII w., Rumiego. Adam Lizakowski wydał ponad tuzin tomików poetyckich, m.in. Trylogię Sowiogórską. Od wielu lat promotor kultury polskiej za granicą, organizator ponad 200 spotkań literacko-artystycznych od San Francisco po Chicago. Odznaczony medalem Gloria Artis. Studiował na Columbia College Chicago (BA) i Uniwersytecie Northwestern (MA).

W publikacji znalazły się felietony Piotra Wojciechowskiego drukowane w „Kwartalniku Literackim Wyspa” w latach 2007-2017.

Cykl felietonów nazwałem „Od strony ogrodu”. Spośród czterech stron świata ta strona sercu mojemu najbliższa, bo od strony ogrodu znaczy nie od frontu, nie od ulicy. Ogród jest ziemskim znakiem raju. Na ulicy zgiełk, w ogrodzie słychać rozmowy drzew i ptaków. Literatura też ma wiele stron. Od ulicy promocje, profesorskie opinie, krytyczne sądy, system nagród, ustawianie hierarchii. W ogrodzie można napić się kwasu chlebowego i porozmawiać, spytać się, o co chodzi. Nie jestem felietonistą, jestem od pisania powieści i opowiadań. Ale bywa tak na wojnie, że do okopów posyła się kucharzy, magazynierów i rachmistrzów, bo potrzebny każdy bagnet. Nie wiem, co to za dziwna wojna w literaturze, ale już prawie ćwierć wieku to tu, to tam wzywają mnie, abym walczył felietonem. Jak odmówić?

- Piotr Wojciechowski

Debiutancki tomik Macieja Filipka - autora wyróżnionego później w I Ogólnopolskim Konkursie na Książkę Literacką "Nowy Dokument Tekstowy".

Historia w poezji to czas dzisiejszy. Grzegorz Walczak daje nam nowy, niebanalny materiał. Jedni powiedzą, że to piosenki i pieśni (bywa, że z muzyką Zygmunta Koniecznego), drudzy, że nareszcie poezja, a nie zdobiona metaforami proza. Wreszcie wszyscy sobie przypomną, jaką rolę w naszych głowach i sercach pełni mowa wiązana i jak ważną strawę odkrywa na stole codzienności. Jest teraz prosto z kajetu na alarm bijącego poety. Od czasu Cedyni, Grunwaldu, rozbiorów, powstań, wojen światowych, stanu wojennego – wciąż jawnie potrzebna. Jest w niej Polska, jest też Ukraina, obie do omówienia. Trzeba to wszystko zaśpiewać. Gorzką nutą lub wesołą, a czasem hardą.
Piotr Müldner-Nieckowski

Poezja Grzegorza Walczaka mówi o historii. Jej skutki odczuwamy codziennie, często boleśnie. Wiersze mają coś z pieśni wajdelotów. Są muzyczne. Zainteresowały m.in. Zygmunta Koniecznego, Renatę Gleinert, Tadeusza Kaweckiego, a wykonywały je Ali-Babki czy No To Co. O Polsce „śpiewa” więc tradycja i współczesność. Ta ostatnia odzywa się w wierszach o Ukrainie, pisanych teraz w czasach wojny. Wyobraźmy sobie lirę korbową ukraińskich lirników – bo na czym grać, gdy głos się zrywa, dusza śpiewa, a prądu, gazu brak i wszystko dookoła płonie? Już Mickiewicz pisał: „Płomień rozgryzie malowane dzieje, Skarby mieczowi spustoszą złodzieje, Pieśń ujdzie cało […]”.
Małgorzata Karolina Piekarska

Grzegorz Walczak – poeta, prozaik, dramaturg, tłumacz literatury serbskiej, doktor nauk humanistycznych, były adiunkt polonistyki UW, lektor języka polskiego na slawistyce Uniwersytetu Belgradzkiego, kierownik literacki teatru Rampa (1999-2002). Autor powieści, sztuk teatralnych, około 20 słuchowisk Polskiego Radia i radiofonii europejskich. Zdobywca I nagrody za sztukę Kaktus w konkursie w Jugosławii w 1984. Laureat nagrody PR w 1986 oraz miesięcznika „Scena” w 1971, nagrody im. W. Hulewicza za tekst sztuki teatralnej Obłoczni, czyli Sen Chopina 2015 (współreżyser z O. Łukaszewiczem i H. Talarem), nagrody „Pro Poet 2020” na Międzynarodowym Festiwalu Poezji w Serbii. W 2016 r. – brązowy medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Reprezentowany w polskich i międzynarodowych antologiach i leksykonach literackich. Członek SPP, ZAKR, ZAiKS, Polskiej Sekcji SEC.

Ile odcieni może mieć czerń zbliżającej się nieuchronnie żałoby? Srebrzyć się jak porwane nitki pamięci? Płowieć jak jaśniejsze z roku na rok wspomnienia? Zazielenić jak omszały kamień – niepogłaskany, nieutulony? Oku Małgorzaty nie umyka żadna małość (i wielkość), śmieszność (i ból). Pośpiesznie notuje chwile olśnień, czarnym humorem oswajając strach. I tę naszą żałosną bezradność wobec ostateczności.

W zupełnie innym rytmie toczą się jej poetyckie przypowieści o tym, co niezmienne – marzeniu, tęsknocie, przyjaźni, pięknie… By już za chwilę celnie podsumować teraźniejszość i „Odpowiednie dać wojnie słowo”, kiedy brakuje słów. „Norwidowi byłoby łatwiej” – komentuje. Z autoironią czy goryczą? Nadzieją czy rozpaczą?

-Dorota Koman

Starość, odchodzenie, minione miłości – ile tanich efektów podpowiedziałaby tu intuicja, i to nawet ta poetycka: rozedrgana, skryta, nośna? Małgorzata Szyszko-Kondej mistrzowsko omija łatwe pokusy. Stąpa po ziemi, kamieniach, bólu. I nie traci ducha. Piękno, może wyblakłe, wciąż się tli. Umarł złudny ornament. Oto dojrzała liryka wszelkich schyłków i… narodzeń. W ostatnich wierszach autorka pochyla się nad losem Ukrainy po 24 lutego 2022. Surowe słowa zabijają. „Wojna maszeruje” – czytamy. Poezja stoi. Patrzy. Służy.

- Krzysztof Bielecki

Małgorzata Szyszko-Kondej jest autorką książek dla dzieci i dorosłych, dziennikarką. Pisze opowiadania, reportaże, słuchowiska radiowe, wiersze, teksty piosenek. Jest laureatką konkursu literackiego im. Astrid Lindgren. Nagrodzony Sejf z milionem w środku (Stentor) został wpisany na Listę Skarbów Muzeum Książki Dziecięcej. Opowiadania Wtorek, godzina 15.00 (Ezop) znajdują się na Złotej Liście Fundacji Cała Polska Czyta Dzieciom. A książka Sześć córek (Świat Książki) zdobyła tytuł Najlepszej Książki Roku 2014, w kategorii „Powieści obyczajowe”, przyznawanej przez internautów portalu Granice.pl. Pisanie wierszy jest najbardziej osobiste, szczere, trochę wstydliwe. Ujawnia to, co tuż pod skórą i co udało się zamknąć na wyrwanej kartce papieru – mówi.

Zagubiona w mieście to zbiór 49 wierszy skoncentrowanych na penetrowaniu pejzażu kondycji ludzkiej XXI wieku. Autorka ujmuje temat w gęstą siatkę metaforyki zaczerpniętej ze świata mitologii, odniesień biblijnych, odkryć kosmicznych i naukowych. Bardzo dojrzały tom dojrzałej autorki o wykrystalizowanej poetyce i estetyce.

Wspomnienia nauczycielki pracującej w podkrakowskich szkołach w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych ubiegłego wieku. Znajdują się w niej celne spostrzeżenia i refleksje dotyczące ówczesnych warunków życia i pracy w tym środowisku, jak również opis relacji między kierownictwem szkoły, nauczycielami, rodzicami i uczniami. Jest to świat miniony, ale wart poznania. Walorem książki jest jej autentyzm i interesujący, wciągający czytelnika, sposób prowadzenia narracji.

Apolonia Ptak - prozaiczka, reportażystka, poetka, emerytowana nauczycielka, od roku 2001 członkini SPP.

Urodzona 16.08.1933 r. w Jankówce. Debiutowała w „Kulturze”. Uprawia rzadki obecnie gatunek prozy myśliwskiej. W reportażach opisuje powojenne walki zbrojnego podziemia z UB.

Prywatnie: Malarka krajobrazów i portretów. Członkini Koła Łowieckiego. Niestrudzona wędrowniczka leśnych ostępów i górskich szlaków. Zgodnie z zamiłowaniami i poglądami należy także do Związku Zawodowego „Solidarność Nauczycieli”, Komitetu Opieki nad Kopcem J.Piłsudskiego i Klubu Gazety Polskiej.

"Maciej Raś w Elegiach salwuje się ucieczką z debiutanckiego Pasma. Mimo to nieustannie ogląda się za siebie, czym, podobnie jak Orfeusz, unieruchamia kobiecą postać. By utrwalać? Wprost przeciwnie - by móc się zmierzyć z rzeczywistością, która zastygła w kamienny posąg i już nie ulegnie zmianie. Czy prędkość ucieczki jest wystarczająca? To należy sprawdzić samemu, czytając zapętloną, rozpisaną na elegie i fugi pieśń żałobną, tę samą, którą tracki poeta miał na ustach jeszcze długo po śmierci i tę samą, którą my, czytelnicy, będziemy śpiewać jeszcze długo po lekturze tej książki." - Anna Mochalska

"Tytułowy kret jest swoistym anty-alter ego świstaka: przewiduje przeszłość, która tylko pozornie nie ma już znaczenia. Przecież nic się nie zmienia, wciąż w niej tkwimy; nawet prąd, z którym płynie – i upływa – czas, jest wyłącznie stały. I mimo że wiersze Marka Wojciechowskiego precyzyjnie kopią przede wszystkim tuż pod powierzchnią rzeczy, nie dajcie się zwieść ich konserwatywnej formie i względnie równemu rytmowi: akceptacja przemijania nie oznacza automatycznie zgody na śmierć. Nawet jeśli już się zaczęła i dzieje się na naszych oczach, jest na końcu języka – przecież do końca nie da się wypowiedzieć. Noc, która nastanie po ciężkim dniu, nie okaże się więc wieczna, a ostatni pozbawiony złudzeń będzie mógł zgasić światło." - Rafał Gawin

"Kolejna odsłona projektu pt. Dalasiński. Coś pomiędzy Stosunkami przegrywanymi a Copyrightem. Nie wiadomo dokładnie co, bo Autor zmienia maski z szybkością rytmu, którego używa, aby nadać swojej egzystencji powtarzalność. Czy da się przyjmować świat takim, jakim jest? Spokojnie, z opanowaniem, przewidywalnie? (Choć o to ostatnie bym go nie posądzał). Dlatego wyrok może być jeden: bardzo dobra książka." - Rafał Różewicz

Książka składa się z trzech części, zatytułowanych kolejno: Retrospekcje (liryka narracyjna pisana długimi zdaniami pełnymi poetyckich obrazów), Vincent (pięć wierszy będących wyrazem fascynacji autorki postacią Vincenta van Gogha) i Barwy dopełniające (mniejsze, bardziej skondensowane formy o krótkich wersach i aforystycznym charakterze). Redaktorem książki jest Piotr Grobliński, o stronę graficzną zadbała Justyna Purczyńska-Zieleniewska, a na okładce pojawił się obraz Wiktorii Jakubowskiej.

Kretowiska, wulkany, punkty zapalne – w każdym razie coś, o co się można potknąć, przy czym się trzeba zatrzymać itd. Tak odbieram nowe wiersze Jarosława Mosera. Każdy zostaje w pamięci, osiada w świadomości na długo, odtwarzając czyjąś, obcą świadomość – nagle ważną i bliską. Dzisiaj nie jest wcale czymś oczywistym mniemanie, że wiersz musi mieć coś do powiedzenia, to znaczy wykraczać poza banalność zwykłego, codziennego komunikatu. Wiersze Mosera właśnie wykraczają – bardzo mocno, zdecydowanie, wyraziście. Stąd wrażenie, że zostają w pamięci, są poruszające, wpływają na ogląd i ocenę świata (tak jakby organizując na nowo świadomość czytającego).

Gdyby słowo „zaangażowanie” nie wyczerpało swojego znaczenia, nie zblazowało się w dość dziwnych okolicznościach, rzekłbym, że te utwory są cudownie zaangażowane. To znaczy najpierw czarują elegancją i sugestywnością narracji, cudownością formy, żeby niepostrzeżenie zaangażować czytającego w coś cholernie ważnego, w jakiś okruch istotnej debaty o współczesności, kulturze, historii, człowieczeństwie, społeczeństwie itd. To są te prawdziwe „kretowiska i wulkany”, dziury, w które można wpaść po uszy. Ale jak się z nich wychodzi, to czuje się i wie o wiele więcej. Tak Moser rozumie sens pisania wierszy i wystawiania ich na widok publiczny, tak wizualizuje, przepraszam za słowo, misję poezji. 

Piękna książka, którą czyta się od początku do końca z niesłabnącym zainteresowaniem. Warto i innym sprawić radość lektury.

(Karol Maliszewski, fragment recenzji)

Czułość. Uważność. Łagodność. Trzy słowa pomagające zbliżyć się do miejsca, z którego Bogumiła Jęcek spogląda na świat. Jest w tej książce wszystko, co zbliża literaturę do życia, co konfrontuje słowo z prawdą indywidualnej egzystencji i nadaje poezji rangę świadectwa. Liryczność wytrwale walczy tu o prymat z epickością, a kolejne wiersze jawią się jako okruchy, ułamki, fragmenty wielkiego, nieukończonego — bo nie sposób go ukończyć — poematu opisowego, którego przedmiotem jest ludzkie życie. Sceneria? Na przemian: przestrzeń przyrody, jej rytm wegetacyjny, obumieranie i odradzanie się form oraz przestrzeń historii, z wpisanymi w nią dramatycznymi losami jednostek. Europa Środkowa i zarazem kraina Wszędzie, w której to, co indywidualne i niepowtarzalne, staje się znakiem tego, co wspólne, gdzie niepojęte przemienia się w zrozumiałe, a boleść owocuje akceptacją i zgodą.

(Przemysław Dakowicz, fragment recenzji)

(...) Smutna to puenta, ale ona znakomicie podsumowuje wiersze z tego tomiku. Nieszablonowego, introwertycznego, wsobnego, oddalonego od jakiegokolwiek behavioru. Wszelki reizm nie miał tu miejsca dla siebie. I słusznie: reizm mamy na co dzień. A w tych wierszach jest świat osobnej, niepowtarzalnej planety. Mało radosnej, ale wielce wymownej.

(Leszek Żuliński, fragment recenzji)

Trzecia książka poetycka Krzysztofa Kleszcza. Napisał o niej Tomasz Fijałkowski: "Te wiersze buzują, jakby zostawiono je na wolnym ogniu niezgody na rzeczywistość. Autor widzi i opisuje, żyje. Przygląda się Polsce z czułością, ale jest bezlitosny dla chorób, które ją toczą - komercjalizacji, banału, hipokryzji i fałszu".

Zgodnie z tytułem książka zawiera 40 wierszy poświęconych stracie, żałobie po bliskiej osobie. Symboliczna liczba 40 podkreśla spotykany w wielu kulturach czas wspominania zmarłego, a jednocześnie pozwala rozpisać proces odchodzenia i pożegnania na cykl starannie skomponowanych utworów. Skala emocji jest tu bardzo szeroka - od zadumy po krzyk rozpaczy rozbijający logikę wypowiedzi. Autorka oddaje te emocje samą formą wiersza, wykorzystując różne poetyki i różnicując konstrukcje podmiotu mówiącego.

Podsumowując – „Owoce noża” to książka przede wszystkim o dobrze przemyślanym koncepcie i silnie zarysowanej problematyce. Michał Murowaniecki pokazał, że jest uzdolnionym poetą, świadomym tego, co chce powiedzieć, i w jaki sposób należy to zrobić. Nie dzieli się z odbiorcą spektakularnymi odkryciami, daje jednak czytelnikowi okazję do obcowania z tekstami dobrze napisanymi, o przekazie dostatecznie wyrazistym, by przyciągnęły, zainteresowały i się skutecznie obroniły, dając jednocześnie przyjemność z lektury.

(Marcin Kleinszmidt, fragment recenzji)

Utwory składają się przede wszystkim z obrazów, czy może raczej wizji przechodzących jedna w drugą. Nie są to klisze, szkice, ale zagmatwane, splątane łańcuchy asocjacji, oparte jednak na opisach. Płusa uzyskuje intrygujące „drgania sensów” wokół kolejnych punktów wiersza, wykorzystując zestawienia synestetyczne (o zmroku czerwień brzmi nieprawdopodobnie), przekształcając związki frazeologiczne i powiedzenia (żelazo, póki nieletnie), nadbudowując piętra nad utartymi skojarzeniami (opadają emocje, kursy walut, kurtyny, mosty wodzone / na pokuszenie przez mgłę). Pojawiają się też myśli, które przerywają tok myślenia, fragmenty zastanawiające, refleksyjne (nasze dzieci są naznaczone imionami zmarłych).

(Maria Dąbrowska-Czoch, fragment recenzji)

Większość utworów to wiersze jednego konceptu, podobnie jak cała książka. Jest też kilka, które znalazły się w tym „koncept - tomiku” jakby bez uzasadnienia. Jednak dopiero z wzajemnego uzupełniania się większości z nich wynika ogólna wymowa, pomimo, że autor pozornie nie wychodzi poza sprawdzenie, ile można wycisnąć z wody (jako symbolu).

(Sławomir Płatek, fragment recenzji)

Poezja Grzegorza Ryczywolskiego zaczyna się blisko konkretu, w drobnych, dotykalnych przedmiotach, roślinach, cielesności, opisywanych z kronikarską wprost dokładnością. Odbiwszy się od tej trampoliny, szybuje ku sprawom bardziej ogólnym, odległym, nieopisywalnym, ku onirycznej niepewności, ku przeczuciu wyższych, niedotykalnych spraw. Żeni, mówiąc najogólniej, ciało z duszą – czyli robi to, czym poezja trudni się od swoich początków.

(Jacek Dehnel, fragment recenzji)