Literatura piękna

Książka stanowi poetycki debiut autorki. Wiersze do tomiku powstawały przez kilkanaście lat, nabierając mocy i wpisując się w zmiany społeczno-kulturowe, jakich właśnie doświadczamy. Marcjanna, bohaterka gdańskich uliczek to dziewczyna niepokorna, dotkliwy obserwator świata, pełen wewnętrznych rozterek, ale niepozbawiony lekkiej, kobiecej autonomii.

Lena Pelowska (właśc. Magdalena Kuśmirek) – z wykształcenia fizyk, rodowita mieszkanka Gdańska. Od kilku lat współredaguje portal poetycki poemax.pl, prowadzi spotkania w ramach Sopockich Warsztatów Haiku oraz aktywnie uczestniczy w poetyckim i artystycznym życiu Trójmiasta. Jej wiersze ukazały się w antologiach twórców trójmiejskich, takich jak: „Rękopisy z szuflady”, „Drugi brzeg”, „Konstelacje”, „Trójmiejski Slam”, a także w ogólnopolskich: „Haiku”, „Antologia”, „Niebieskie trawy”, „Dajmy grać świerszczom”, „Pory roku w polskim haiku”.

Jacek Maria Hohensee - urodzony 1943 roku w Częstochowie, autor trzynastu książek, licznych scenariuszy audycji radiowych, filmów i audycji telewizyjnych, publikacji prasowych, w tym ilustracji i karykatur.

Brał udział w wielu wystawach malarstwa, małych form kamiennych, miniatur i pokazach sztuki wideo w Polsce i za granicą. Autor i reżyser audycji TV oraz scenografii do teatrów, teatrów TV, programów rozrywkowych, widowisk poetyckich, programów publicystycznych i filmów. Laureat wielu nagród za tworczość plastyczną i telewizyjną oraz nagród poetyckich.

Maciej Kulis - urodzony w 1985 r. Poeta. Absolwent filozofii. Laureat Połowu 2012 r. Autor książki poetyckiej Wodny świat (Fundacja Duży Format, Warszawa 2019), za którą otrzymał III nagrodę w XVI Ogólnopolskim Konkursie Literackim im. Artura Fryza na najlepszą debiutancką książkę poetycką 2019 r. Mieszka w Szczecinie.

Poezja Jana Strządały stoi po stronie wartości. Autor od wielu lat koncentruje się na tym, co dla niego, dla innych, rzec można: dla wszystkich, najistotniejsze – na prawdach moralnych, zagadnieniach elementarnych. Jest w swoich dążeniach niezwykle konsekwentny. Przygląda się światu, odwiedzanym miejscom, obecnym w nich ludziom, przede wszystkim jednak naturze. W jej cieniu czuje się najlepiej – odpoczywa, oddycha pełną piersią, wzrusza się, rozmyśla, nasłuchuje ciszy, poszukuje Absolutu, próbuje dotknąć spraw transcendencji. Zwracając uwagę na szczegóły codzienności, zachwycając się dziełem stworzenia, dostrzega, że najwięcej wydarza się i jest ukryte w milczeniu. Ma ono swój potencjał – unieważnia dotychczasową rzeczywistość, tworzy dystans, aby móc zobaczyć jej inną perspektywę, doświadczyć więcej, otworzyć się na „nowe”. Poezja ta, chociaż unika erudycyjnych adnotacji, wyraża podziw dla klasycystycznych podstaw naszej kultury.

Katarzyna Niesporek

Druga książka poetycka Joanny Lewandowskiej, wydana dwa lata po debiutanckim Trachu (2019), nominowanym do Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius. „Co mi się podoba: że w tej książce jest tak, jak jest – pisze o Kreaturii poeta Rafał Różewicz – choć chciałbym, żeby tak wcale nie było. Co mi się nie podoba: że to dopiero druga książka Joanny Lewandowskiej, bo chciałbym już kolejną”.

Wiersze Piotra Lamprechta zawarte w Fabryce papieru to żywy szlak drgających bursztynów odkryty i przyłapany przez autora na gorącym uczynku. Czasem na wielkiej plaży miasta, innym razem też w leśnej otulinie. To jakby znaleźć na mrocznym strychu świata rower ze złotymi szprychami i cieszyć się każdą chwilą, choć czasem pod respiratorem…

Adam Ziemianin

Miłosz Biedrzycki

Piotr Lamprecht wywiódł nas w las.

Robert Rybicki

Enormi Stationis, filolog klasyczny, historyk idei, tłumacz, poeta. Zadebiutował w 2016 roku projektem poetyckim Centaurydy. Autor Agharty (2017) oraz tomu Gilgamesz. Theatrum Anatomicum (2020). Duat to kolejny projekt Stationisa. Poeta zaprasza czytelnika do staroegipskiej krainy zmarłych. Mityczna przestrzeń stanowi nie tylko zderzenie się z metafizycznym momentem w życiu człowieka, jakim jest śmierć, ale także ukazuje egipską wędrówkę duszy po śmierci. Metempsychoza i egipska eschatologia obecne w wierszach stają się punktem odniesienia do spojrzenia na kulturowy wymiar śmierci i jej świadomość w życiu każdego człowieka. Dziesiąty tom serii uzupełniają ilustracje Daniela Zarewicza, doktora nauk humanistycznych, filologa klasycznego, antropologa kultury starożytnych Greków, fotografa ludzi i architektury.

Słowa poukładane w drogę. Podróże przez literaturę, przez życie. I z powrotem. „Doszedłem do miejsca, z którego można było już tylko zawrócić” – czytamy w jednym z pomieszczonych tu zapisków. „Musiałem wyjść. I wejść – zapisać to”. Wyjść przed siebie, aby wejść w siebie?

Zawartość notatnika Adriana Glenia umiejscawia się na granicy pisania i czytania, poszukiwania i błądzenia, znajdywania i gubienia po drodze. Autor chętnie wsłuchuje się w głosy cudze (Białoszewskiego, Gombrowicza, Gutorowa, Kassa, Kornhausera, Mickiewicza, Miłosza, Różewicza, Schulza, Stasiuka, Walsera), jednakże nie poświęca im obszernych rozpraw, lecz lapidarne refleksje, niekiedy wręcz wyznania.

Zapiski te powstawały na przestrzeni kilkunastu lat w rozmaitych okolicznościach i lokalizacjach: na Krymie, w Odessie, Tallinnie, Paryżu, Sopocie, Opolu, Stroniu, podczas podróży przez Słowację, Chorwację i Czarnogórę. I wreszcie w Grabczoku, pośród wyczytanych z pism Heideggera lasów, w czułości domostwa, w bliskości żony i synów, bez których niniejszy zbiór próz poetyckich nie miałby racji istnienia.

Bartosz Małczyński

Książeczka wyjścia zdaje sprawę z podróży w czasie. Linearny przeklęty czas historii, czas kolisty i czas kwadratowy, metronomy pulsarów, czas starzenia się, niepojęta wieczność i niepojęte teraz, królestwo chaosu. Z tych klatek, z tych uwięzień wychodzi się – umieraniem, miłością, bólem – tylko trzeba znaleźć słowa do tych drzwi, tych wyjść. Najpierw słuchanie, dotykanie, smakowanie tego, co jest. Czas rodzi muzykę, krok taneczny, rytm słowa i tętno. Przez czas płyną miejsca, płyną rzeczy, płynie ciało, by zmienić się w nawóz. Pan Bóg na wielkim niebie, nasiono ostu w nieruchomym powietrzu, to, co (kto wie?) nie przemija. Wyjście? Książeczka wyjścia zdaje sprawę ze znajdowania tych kluczy, tych słów.

Lech M. Jakób już dawno napomykał, że jest zbyt wiele sygnałów o nieskończoności życia, aby je zlekceważyć i „stać się źle umarłym”. Jego zdaniem przyszedł czas, by rzecz opisać. Wciąż bowiem nie ma odpowiedzi na pytanie: czym jest życie, a przecież płacimy za nie bardzo wiele, bo aż śmiercią. Mimo to cud ten trwa. Zawiera się w błękicie i zieleni, w locie ptaka, ataku drapieżnika i powolności małża, a jeśli go mało we mnie, to bardzo wiele w tobie. Życie jest wieczne tym bardziej, jak pisze Jakób, że „nie jest tylko kwestią wiary”. Poruszający tom mądrej poezji.

Piotr Müldner-Nieckowski

Wybór wierszy Stanisława Kierońskiego; wydanie dofinansowane w ramach Tarczy dla literatów.

Każdemu, komu wydawałoby się, że tomem Bardzo długa zima Jarosław Jakubowski nawiązuje do klasyków, zalecałbym – raz jeszcze – skupiony powrót do tekstu książki. Cóż z tego, że zauroczeni zostajemy efektem dość precyzyjnej mozaiki, w której zdecydowanie na swoich miejscach odnajdują się kolejno: Różewicz (a właściwie to – bracia Różewiczowie), Barańczak, Miłosz, Celan, Eliot i im podobni – skoro całość skonstruowana została tak, by „umykać” swojej ostatecznej formule? Jakubowski zręcznie wykorzystuje tutaj stary, schleglowski jeszcze, mechanizm transcendentalnej bufonady, by pokazać swoją drażniącą przewagę nad czytelnikiem. Drażniącą, bo unik okazuje się w tym wypadku kuksańcem, a w najbardziej drastycznych przypadkach (jak finałowy wiersz „pojemny” Tak jest dobrze czy też dobrze pomyślany wiersz-moralitet Głowa) pchnięciem czy żgnięciem. W tym tkwi podstawowy, niezbywalny walor Bardzo długiej zimy – w nieoczekiwanie drapieżnym ironizmie, który poprzez swoją dotkliwą namacalność staje się wyjątkową platformą kontaktu autora z czytelnikiem. Kontaktu, jak to u Jakubowskiego, najczęściej burzliwego, a nawet dramatycznego.

Karol Samsel

Krystyna Lenkowska – poetka, tłumaczka, prozaiczka, eseistka, krytyk literacka. Wydała trzynaście tomów poezji (jedenaście w Polsce, jeden w Ukrainie i jeden we Francji), jedną powieść, dwa audiobooki oraz przekłady poezji Emily Dickinson pt. Jest pewien ukos światła. Wiersze opublikowała także w pismach literackich w Polsce. Jej twórczość poetycką tłumaczono m.in. na angielski, ukraiński, albański, chiński, hiszpański. Nagrodzona w Sarajewie (konkurs „Seeking a Poem” 2012), w Macedonii i Albanii (festiwal „Ditet e Naimit” 2013), Indiach (The World Congress of Poets 2019). Wiersz poetki został włączony do jednej z najbardziej reprezentatywnych antologii polskiej poezji kobiecej pt. Scattering the Dark: An Anthology of Polish Women Poets (Buffalo, White Pine Press, 2016). Autorka należy do Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury oraz Stowarzyszenia Autorów ZAiKS. Reprezentowała Polskę na wielu festiwalach, kongresach, rezydencjach literackich, m.in. w Albanii, Bośni, Chinach, Indiach, Hiszpanii, Izraelu, Kanadzie, na Litwie, w Macedonii, Meksyku, Słowacji, Szwajcarii, Ukrainie, USA i we Włoszech.

Zdzisław Antolski – urodzony 16 stycznia 1953 r. w Skalbmierzu. Poeta, prozaik, felietonista, krytyk literacki. Debiutował jako poeta w 1974 roku w antologii „Bazar Poetycki", Kielce. Nagrody literackie: „Jesienna Chryzantema" – Płock 1978 r.; „Świętokrzyska Lira Poezji" – Kielce 1979 i 1982, „Nagroda na XIV Ogólnopolskim Festiwalu Poezji" – Łódź 1985; „Nagroda Czerwonej Róży" – Gdańsk 1982; „Nagroda imieniem Andrzeja Bursy" – Kraków 1986 oraz wiele pomniejszych konkursów. Publikował m.in. w: „Poezji", „Twórczości", „Frazie", „Nowym Wyrazie", „Dekadzie Literackiej", „Akancie", „Magazynie Literackim", „Przemianach". „Piśmie Literacko Artystycznym", „Okolicach", „Literackiej Polsce", „Tyglu Kulturalnym", „Literacie Krakowskim". W roku 2001 został odznaczony brązowym Krzyżem Zasługi, a w roku 2005 otrzymał z rąk Ministra Kultury i Sztuki brązowy krzyż Gloria Artis.

Bratek, Karolina i Emilka przypadkiem się spotykają i razem ruszają w podróż. Łączy ich coś, czego nie umieją nazwać, ale ilekroć włączają samochodowe radio, słyszą A love supreme. W słabnącym świetle sierpniowego słońca przemierzają świat, który czeka katastrofa. Na razie się jej nie domyślają, więc jadą przed siebie, nie wybierając celu podróży. Czasem podwożą autostopowiczów, zatrzymują się w motelach przy bocznych drogach, kąpią się w leśnych jeziorach. Potem muszą też uciekać, bo mają coś, czego chcą bardzo źli ludzie. Przemierzają ostatnie lato przed końcem wszystkiego, jeszcze cali w cieple. Doświadczają tego, co najważniejsze. Proza pisana jazzową frazą, rwaną i rytmiczną. Niektóre zdania powracają jak akordy głównego tematu i prowadzą do koniecznej kody.

Wiersze Marzeny Dąbrowy Szatko zapraszają nas do miasteczka, o którym w połowie ubiegłego stulecia inny Poeta pisał jako o kraju łagodności. Do tego kraju można się dostać tylko przez ucho igielne, a i tak nic w nim już nie jest jak dawniej. Ten tomik czyta się jak jednorodną opowieść o nieuchronności przemijania i trwałości uczucia. Starannie skomponowany przekaz jest łagodny, niezależnie jak bardzo dramatyczne są dzieje przywołanych w nim osób. Jakby Poetka chciała powiedzieć: to nic, otworzę im drzwi wiersza, niech tam wejdą, niech zostaną.

– Elżbieta Zechenter-Spławińska

„Uratować co się da” – wers wyjęty z wiersza Marzenie pozostaje swobodną parafrazą słynnej formuły Laurence’a Sterne’a, stanowiącej wspaniałe podsumowanie „sentymentalnego projektu” autora Tristrama Shandy. Rzeczywiście – serce człowieka prawego i empatycznego jest zawsze po stronie tego, by „ratować, co tylko się da”. I taki jest również protagonista tego lirycznego tomu: uważny i czuły. Obcujemy z poezją ściszoną, medytacyjnie niespieszną. Meandrujemy poznawczo i podążamy za myślą wrażliwą i skupioną. To pisanie bliskie modlitewnemu westchnieniu, intymny akt strzelisty podany w skondensowanej zazwyczaj formie.

– Mariusz Jochemczyk

Aarne Puu – poeta i tłumacz. Urodził się w Tallinie w 1948 roku. Studiował psychologię i filologię rosyjską na Uniwersytecie w Tartu, absolwent teatrologii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Od 1973 roku mieszka w Krakowie. W latach 1996-2020 wykładowca akademicki na UJ. Tworzy w języku polskim i estońskim. Przetłumaczył na język estoński „Solaris" i „Eden" Stanisława Lema oraz „Ostatnie życzenie" Andrzeja Sapkowskiegol na polski przełożył poezję Paula-Eerika Rummo, Artura Alliksaara i Jaana Kaplinskiego oraz prozę Friedeberta Tuglasa, Arvo Valtona, Mati Unta i innych. Jego wiersze były tłumaczone na wiele języków, a zbiory poezji ukazały się na Węgrzech i w Bułgarii. Dotychczas opublikował ponad 30 przekładów i tomików poetyckich, m.in. „Jezioro mojej pamięci" (1989 – Nagroda im. A. Bursy), „Ring on nii pikk" (Krąg jest tak długi, 1990), „Inny wybór" (1998), „Ma elan ruumis" (Mieszkam w przestrzeni, 2020).

Ekopoetyckosć (empatia dla przyrody) i holistyczna wizja świata (wszystko jest we wszystkim) łączą się wsposób naturalny z wszechobecną w tych lirykach opowieścią o próbach żarliwego stopienia się ze Wszystkim w akcie erotycznym czy mistycznym. Miłość w najróżniejszych sensualistycznych i uduchowionych odmianach to w ogóle dominanta większości utworów Strządały; czasem ma się wrażenie, że poeta ociera się o egzaltację, tak bardzo odróżnia się od innych wierszopisów naszej doby, u których wstydliwość uczuć bywa posunięta do granic cynizmu. Nie będę posługiwał się tu przykładami, bo miłość koronuje prawie każdy wiersz Jana. A czy chodzi tu o jedną, czy o wiele muz poety — mniejsza z tym. Nie należy Poecie liczyć (i zazdrościć) Muz (ja zazdroszczę), ważne, żeby go napędzały do pisania. Trudno sobie zresztą wyobrazić poetę Jana bez nich, skoro miłość koronuje cały jego świat poetycki, jest jego spoiwem lirycznym, usensownia każdy zamiar i czyn ludzki i nieludzki.

(ze wstępu Józefa Barana)

Magdalena Podobińska, eteryczna blondynka w pastelowych barwach. Z jej wierszy emanuje łagodna melancholia. Wstępujemy w błękity i „rozmazane na niebie kłębiaste nostalgie”,  „szmaragdowe obłoki” a „śpiew skowronka /łagodnie przecina pustkowie”. To poetka wrażliwa na grę kolorów i nieobojętne są jej dźwięki, które ją otaczają. Trochę pisze, trochę maluje i trochę gra, czyli klasycznie wielowątkowo utalentowana osoba. Zdecydowanie ma również czujne ucho do łowienia smacznych zestawień słownych i odkrywania nieoczywistych skojarzeń: „tafle źrenic”, „dmuchawiec słów”, „mak pocałunku” – na uspokojenie. Autorka zgrabnie rozczesuje kołtuny myśli i idzie w tango z nowym dniem ze świeżo wyciśniętym uśmiechem na ustach. W jej debiutanckim tomie miłość gra pierwsze skrzypce i  – co nietypowe –  miłość szczęśliwa, czyli taka, którą trudno się opisuje, bo brak w niej dramatyzmu, wielkiej tęsknoty, rozterek i szaleństwa, ale czasami się to udaje.

(Fragment recenzji Marty Stefańczyk)

„Kwartalnik Literacki Wyspa” ukazuje się od 2007 roku, czyli od ponad czternastu lat. Teraz doczekał się pierwszej antologii tekstów, wybranych głównie z początkowych numerów.

Przesłanie czasopisma nie zmienia się przez lata i z wielką satysfakcją możemy dalej twierdzić, że „Wyspa” jest pismem łączącym różne odcienie rodzimej literatury, a na jej łamach obok nazwisk najważniejszych polskich autorów pojawiają się twórcy młodzi, często dopiero debiutujący.

Każdy numer „Wyspy” zawiera ważne i dobre teksty, które warto przypomnieć. Jak dobrze wiadomo, czytane po latach, w odrębnym zbiorze, są inaczej odbierane i inaczej przemawiają do czytelników.

W „Antologii” zamieszczamy wybrane teksty polskich autorów zaliczane do różnych gatunków literackich, tak jak ukazują się w każdym numerze „Wyspy” – prozę i poezję, eseje i wywiady. Ułożyliśmy je w porządku chronologicznym, jak kolejno pojawiały się na łamach „Wyspy”.

„Pomieszane języki", to wypowiedź bezkompromisowa i pozbawiona złudzeń. Dobrze już było. A stan, do którego doprowadziliśmy/doprowadzono nas (niepotrzebne skreślić), staje przed czytelnikiem w całej, by tak rzec jaskrawości. Książka Jana Polkowskiego nie da się już ominąć w rozważaniach o naszym teraz i naszym jutro; ona wymyka się tradycyjnym określeniom i porównaniom: tomik refleksyjny-narracyjny, biograficzny-historiozoficzny, nowatorski-tradycyjny, artystowski-publicystyczny, introwertyczny-komunikatywny, liryczny-epicki (…). „Pomieszane języki" są traktatem, eposem, diagnozą i manifestem w jednym. Stanowią krzyk człowieka sprawiedliwego (…)

– Marek Rapnicki

Wiersze Bożeny Kaczorowskiej oglądają świat. Jest on dookolny, zwyczajny, codzienny, a przecież niezwykły. Bo poetka ogląda go ze zdziwieniem, niepokojem, niekiedy z czułością, a innym razem z dyskretnym sarkazmem. Pisze o sobie w tym świecie, czując się jego nieodłączną cząstką. Pisze z dystansem, z autoironią, ale i zrozumieniem. Czy mądrość wypływa ze skromności, czy odwrotnie? Wszystko jedno, jeśli to owocuje dobrymi wierszami. A właśnie z takimi mamy do czynienia.

– Marek Wawrzykiewicz

Klamrą spinającą książkę Andrzeja Chącińskiego są sceny z intymnego życia w egzotyce lat tuż powojennych. Do twardych, ale swojskich realiów Polski, której kształt się dopiero formował, wraca pisarz, legenda poodwilżowej „Współczesności”. Jądrem tomu Wkrótce nadejdzie świt są gorzkie emigracyjne przeżycia nie tylko narratora, lecz także postaci tak sugestywnie przedstawionych, że chyba nie kreowanych… choć siła talentu może więcej, niż przypuszczamy. Andrzej Chąciński nie stara się epatować – a porusza. Po latach za oceanem i na wyspach pozostał sobą. Pisze bez ozdobników. Przedstawiając powszedniość, nie rozgrzebuje duchowych trzewi, nie jest jednak małym realistą, bystry i dyskretnie współczujący jest realistą globalnym.

Marek Sołtysik

Marek Nowakowski, pisząc o opowiadaniach Andrzeja Chącińskiego w posłowiu do książki Podróż do Londynu, zaproponował określenie bohatera: to Odyseusz Odwrotny, szukający swojego miejsca na obczyźnie. Opowiadania z tomu Wkrótce nadejdzie świt nie upoważniają do tak klarownej formuły. To raczej Każdy, Jederman, mężczyzna szukający swojego miejsca i wciąż doznający zawodu.

Anna Nasiłowska