O literaturze

Czytanie Lechonia to zbiór dziesięciu artykułów, które ukazują na nowo poezję autora Erynii. Cel tej arcyciekawej pracy został ze wszech miar osiągnięty – oto bowiem widzimy autora wierszy z prawdziwego zdarzenia, niezwykle utalentowanego i posługującego się sztuką słowa z iście nieziemskim polotem. Redaktorzy tomu wyjaśniają we wstępie, że długo funkcjonował i chyba nadal funkcjonuje stereotyp, iż szczytowym osiągnięciem Lechonia jest jego, niebywały zresztą, Dziennik. Liryki tragicznie zmarłego emigranta zostały przysłonięte przez ten wstrząsający dokument świata wewnętrznego wielkiego artysty. A przecież one są wspaniałymi tekstami literackimi, godnymi z całą pewnością uwagi. Sądzę zatem, iż wyłania się z tego znakomitego opracowania ciekawy portret artysty sztuki poezji, portret niezwykle zachęcający do dalszego poznawania – ciągłego studiowania jego utworów. [...] Czytanie Lechonia to zbiór, który przynosi odkrywcze interpretacje, sprawia wiele intelektualnej satysfakcji, jest cennym przewodnikiem w podróży przez poetyckie światy Jana Lechonia.

(z recenzji wydawniczej dr. hab. Pawła Tańskiego, prof. UMK)

Okazuje się, że mimo badań nad twórczością skamandrytów, kilkunastu książek na temat ich pisarstwa, setek (!) artykułów nadal można rozpoznawać ich teksty, dochodząc do oryginalnych wniosków, interesujących konstatacji, a nieraz niespodziewanych odczytań. I to pomimo brutalnie formułowanych sądów sugerujących zbanalizowane treści albo nieskomplikowaną formę wypowiedzi poetów z tej, bynajmniej niejednolitej, grupy.

(z recenzji wydawniczej dr. hab. Włodziemierza Próchnickiego, prof. UJ)

W centrum uwagi Piotra Prachnio są obrazy Warszawy w latach 1945-1980 omawiane na podstawie wybranych utworów prozy polskiej. Krytyk skupił się na gatunkach, dziełach i autorach mniej do tej pory zbadanych. Dotyczy to w szczególności eseistyki Pawła Hertza, dzienników intymnych Marii Dąbrowskiej, Leopolda Tyrmanda i Stefana Kisielewskiego, powieści kryminalnych dwu ostatnich, a wreszcie... Niewiarygodnych przygód Marka Piegusa Edmunda Niziurskiego. W rozprawie utwory te pojawiają się obok dzieł niejako klasycznych w ramach badań nad Warszawą, bo tak należy traktować analizowane przez autora małe prozy Mirona Białoszewskiego czy Małą apokalipsę Tadeusza Konwickiego, ale i one czytane są oryginalne lub zjawiają się w nowym kontekście (Białoszewski obok Hertza), co daje efekt odkrywczy [...].

Po lekturze książki pozostaje przekonanie, iż Warszawa, o której opowiadają prozaicy, to przestrzeń złożona, skomplikowana i niejednorodna. Składają się na nią budynki, ulice, miejsca, ale też ludzie, ubrania, idee, władza, gastronomia. To także miejsce, które żyje na przecięciu kilku czasów, zwłaszcza tego utraconego i tego projektowanego utopijnego. To przestrzeń negatywna i niestabilna, to miasto wykorzenione i wykorzeniane, ale też potencjalne, żyjące w cieniu minionej i wciąż możliwej zagłady. To wreszcie przestrzeń szczególnie etyczniej odpowiedzialność, którą zdradzają prozaicy, troski o dzieje stolicy, o jej dawne oblicze, z którymi wiążą oni takie wartości jak różnorodność czy wolność.

(Z recenzji wydawniczej prof. dra. hab. Macieja Urbanowskiego)

Sięgając po temat Warszawy i jej różne prezentacje w wybranych utworach prozy polskiej Piotr Prachnio pokazał, że miasto – czy to jako przedmiot refleksji w dziele literackim, czy też jako składnik jego świata przedstawionego, miejsce akcji i tło opisywanych zdarzeń – jest ważnym obszarem badań, a ich podjęcie i umiejętne przeprowadzenie może zaowocować dotarciem do ukrytych treści literatury.

(Z recenzji wydawniczej dra hab. Andrzeja Karcza, prof. IBL PAN)

Władysław Lech Terlecki był twórcą wyjątkowo wszechstronnym. Rozpoczynał przecież swoje zmagania ze słowem od dziennikarstwa – pisał reportaże; debiutował tomem Kocie łby w 1956 roku, w którym zebrał teksty publikowane wcześniej na łamach prasy. Nigdy nie przestał być publicystą, komentującym współczesność i dyskutującym z nią. Lubił i cenił radio, tworzył liczne słuchowiska i audycje. W okresie PRL współpracował również z Radiem Wolna Europa. Włodzimierz Odojewski, podsumowując pracę Terleckiego dla rozgłośni, uchwycił istotny rys osobowości pisarza:

Żeby go scharakteryzować ludziom go nieznającym, to muszę powiedzieć, że był urodzonym konspiratorem, myślę, że coś z tego tkwiło już w jego charakterze. Uprawiać tajną działalność, tu coś szepnąć, tam coś popchnąć naprzód, przekazać jakąś wiadomość, zrobić coś, co mogło nadać inny bieg różnym wypadkom, zmienić kształt jakichś ważnych spraw, wyprowadzić w pole przeciwnika, to była jego pasja; ja to nazywałem, „ugniataniem rzeczywistości”. A równocześnie chyba prawie nigdy nie naraził się komunistycznej władzy, a w każdym razie poważnie, jakkolwiek większość jego utworów poświęcona była sprawom newralgicznym, polsko-rosyjskim, rewizji różnych utartych poglądów historycznych, też newralgicznych, potrafił to zrobić tak, że cenzura nie łapała go za rękę, a z drugiej strony nie zależało mu na opinii bohatera w środowisku tak zwanej „warszawki”. Był zawsze osobno.

(wstęp od redaktorów)

Książka gromadzi szkice, które powstały podczas lektury poematów Karola Wojtyły w ich pełnym oraz wariantywnym kształcie. Przywołując różne wcześniejsze próby lektury, autor skłania się do takiego modelu interpretacji, który znajduje oparcie w refleksji strukturalistycznej i wykorzystuje doświadczenia metafizyki egzystencjalnej. Nieobce są mu też podpowiedzi – zorientowanych chrześcijańsko – teologii literackich.

Wyodrębnionych zostało pięć głównych problemów, skupionych wokół ideowych słów kluczy: Myśl, Ojczyzna, Kościół, Praca, Śmierć. Autor książki wyprowadza sens tych zagadnień, interpretując poematy Wojtyły – uznaje, że można opowiedzieć o świecie idei poprzez drobiazgowy rozbiór, ponowioną lekturę i wielokrotne czytanie tych samych fragmentów.

Książka nie jest zbiorem systematycznych debat, raczej komentarzem do bogatej biblioteki analiz i interpretacji poezji Karola Wojtyły. Ta biblioteka stale jest wzbogacana przez nowe spojrzenia krytyczne, a im głębiej twórca Kamieniołomu wchodzi w historię literatury i historię myśli, tym intensywniej jest odczytywany – poza wierzchnią szatą jego słów. Przyglądając się niektórym poematom, autor starał się pokazać osobną dykcję, podporządkowaną w całej twórczości Wojtyły podobnym regułom. Ta poezja – według określenia Jana Błońskiego „ściśle religijna” – jest każdorazowo poezją myśli.

Książka Pawła Kaczmarskiego zaraża krytycznym entuzjazmem. Jest napisana sugestywnie i prosto. Pokazuje poezję polską (wiersze pisane w języku polskim) jako istotne społecznie i estetycznie komunikaty. Dba o czytelników, których chce pozyskać stylem, dobrze opracowanymi problemami, aktualnością i świeżością spojrzenia na różne sprawy. Pierwszym wrażeniom, które nie ustępują w miarę postępów lektury, towarzyszy chęć czytania w taki sposób, jak robi to Kaczmarski. To mimetyczne pragnienie […] bierze się – by tak rzec – z czystej funkcjonalności pisania i myślenia Autora, jego umiejętności wiązania nieoczywistych wątków, przynoszącej jakiegoś rodzaju jedność w wielości oraz prostotę przedstawienia, która nie umniejsza złożoności pokazywanego problemu. Taka praca krytyczna, którą wykonuje Kaczmarski, oparta na otwarości i braku uprzedzeń, integrująca dziedziny wiedzy, czekająca na dyskusję i spór, jest nie do przecenienia.

Auto Opornych komunikatów. Strategii znaczenia w poezji współczesnej prowadzi narrację krytyczną w taki sposób, że można zapomnieć o wszelkich ograniczeniach i utrudnieniach, blokujących dostęp do jego pisania. Robi też znacznie więcej: może sprawić, że ci, którzy nie czytali poezji, pomyślą o niej przychylniej, a ci, którzy przestali ją czytać, zechcą ponownie się jej poprzyglądać.

z recenzji wydawniczej dr hab. Anny Kałuży, prof. UŚ

Książka Żywioł i Duch. O wyobraźni pneumatoforycznej Krzysztofa Kamila Baczyńskiego dotyczy tych wymiarów poezji Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, które ujawniają się szczególnie w jego późnych wierszach i prowokują do podjęcia badań z pogranicza literaturoznawstwa i teologii. Pneumatoforyczność (zgodnie z greckim źródłosłowem „pneumatoforyczny” oznacza „niosący ducha”) okazuje się szczególną jakością wyobraźni poetyckiej „drugiego Słowackiego”, znajdującą swój wyraz na różnych poziomach organizacji tekstu. Zawarte w wierszach Baczyńskiego obrazy doświadczenia świętości w sytuacji tragicznej pozwalają na nowo odkryć jednego z najważniejszych polskich poetów XX wieku dzięki wyzwoleniu się spod wpływu legendy – unieśmiertelniającej, ale i zniekształcającej obraz człowieka poszukującego odpowiedzi na najważniejsze egzystencjalne pytania. Obrazy Ducha Świętego okazują się kluczem do zrozumienia złożonej i nieortodoksyjnej, często zniekształcanej w procesie recepcji twórczości Jana Bugaja religijności poety oraz uchwycenia istoty sanctum rodzącego się w ruchu między żywiołem i Duchem.

Niniejsza książka nosi tytuł Mickiewiczowski pięcioksiąg romantyczny, ponieważ w pięciu rozdziałach omawia utwory, które odegrały kluczową rolę w rozwijaniu przez Mickiewicza prądu romantycznego w Polsce oraz w budowaniu przezeń coraz śmielszych, coraz bardziej złożonych form dzieła romantycznego. Tymi utworami są: mitopoetyckie narracje z cyklu Ballady i romanse (1822), Sonety krymskie z moskiewskiej edycji dyptyku cyklicznego Sonety (1826), Konrad Wallenrod (1828), poemat Dziady jako dzieło cykliczne (1823-1832), a także Pan Tadeusz (1834) w swoim ukształtowaniu jako romantyczny poemat uniwersalny.

(fragment Wprowadzenia)

W sprzedaży również Racine Rolanda Barthes'a - sprawdź.

Historie miłosne Julii Kristevej to niezwykła, „przygodowa” książka będąca autobiografą uczuciową, w której typograf a pragnień rozpościera się gdzieś pomiędzy własnym doświadczeniem miłosnym, a doświadczeniem psychoanalityczki, która na co dzień ma do czynienia zarówno z pacjentami, jak i z najbardziej znanymi tekstami kultury, poprzez które dociera do duchowości starożytnych Greków. Kristeva zaczyna swą miłosną historię wychodząc od mitu Narcyza, przez sztukę miłości Owidiusza, analizuje Plotyna i Augustyna, dochodzi do romansów średniowiecznych trubadurów, w których miłosnej twórczości upatruje początek nowożytnej powieści o miłości, miłości nieszczęśliwej, w końcu dotyka twórczości Szekspira, Goethego, Stendhala, Prousta, Baudelaire’a, poprzez historie kochanków i świętych dochodząc aż do kultury Punku…

Książka ta, jak każdy zbiór komponowany nie kluczem odgórne-go zamysłu, lecz przekrojowo, w całej swej różnorodności daje wgląd w pewien czas, w tym przypadku czas literatury wydanej w roku 2020 przez Bibliotekę Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Dziesięciu autorów omówionych na łamach tego tomu krytycznego połączył jednak nie tylko rok kalendarzowy i jedno wydawnictwo, lecz o wiele dłuższa historia, nie ma bowiem wśród nich debiutantów. Dlatego też krytycy stanęli przed zadaniem omówienia tych książek — w większości poetyckich, w kilku przypadkach prozatorskich — w odniesieniu do wcześniejszej twórczości autorów. Tym sposobem jeden rok wydawniczy stał się ramą dla literackich portretów i dał asumpt do wycieczki w przeszłość; dzięki temu powstał zbiór ukazujący obszerny wycinek najnowszej literatury polskiej, opracowanie warte uwagi zarówno ze względu na wybór autorów, jak i na ów szeroki, historycznoliteracki kontekst. Tym bardziej, że omówienia podjęli się znakomici znawcy tematu, dając tym samym możliwość przeglądu współczesnej polskiej krytyki literackiej. Wstęp niniejszy służy wprowadzeniu w poszczególne szkice zebrane w tym tomie. Nie jest jednak uporządkowany według chronologii ukazywania się tomów, by zachęcić do wytyczenia własnych ścieżek w lekturze tekstów zróżnicowanych nie tylko ze względu na temat, ale też podejście metodologiczne. Zakreślając pewien obszar, może posłużyć jako orientacyjna mapa współczesnej polskiej literatury i krytyki, których osobne światy łączy jedno — poszukiwanie wspólnego języka.

(ze wstępu, Bartosz Woźniak)

Otrzymaliśmy książkę poszerzającą stan wiedzy o początkach literackich Karola Wojtyły, sytuującą owe początki w rzadko omawianych dotąd kontekstach i chyba też podnoszącą jej znaczenie na tle bogatego przecież dorobku Jana Pawła II, a także literatury polskiej końca lat 30. i okresu II wojny światowej. Widoczny w wielu tekstach i zrozumiały ton aprobaty oraz szacunku dla juweniliów Wojtyły nie niweczy naukowych efektów i korzyści płynących z lektury książki, która nie jest laurką czy hołdem, ale pogłębionym i wieloaspektowym portretem artysty okresu - burzliwej - młodości.

Maciej Urbanowski

Prace zebrane w tomie jednoznacznie wskazują, że trzeba dokładnie przyjrzeć się dziełom poetyckim Wojtyły z młodzieńczego okresu. Jak udowadniają to prezentowane analizy, wśród tych utworów są dzieła wyjątkowe, o bardzo wysokich walorach artystycznych. Wczesne teksty przyszłego papieża są oczywiście różnorodne, ale w większości zapowiadały niezwykły talent poetycki i teatralny.

Wojciech Kaczmarek

Książka przedstawia formy oddziaływania twórczości Juliusza Słowackiego na poezję polską w okresie 1918-1968. U podstaw rozprawy leży kwestia aktualności dziedzictwa wieszcza w poezji w ciągu pięćdziesięciu lat od debiutu pokolenia, które weszło na literacki rynek z początkiem nastania drugiej niepodległości.

Trzy rozdziały z pierwszej części książki ukazują trzy kierunki oddziaływania dziedzictwa Słowackiego na lirykę dwudziestolecia międzywojennego. W rozdziale Od poezji wieszczej do stereotypu zostały poddane analizie ideowej, wersyfikacyjne i stylistyczne nawiązania do dziedzictwa Słowackiego w twórczości Jana Lechonia. Omówiono także czynniki, które złożyły się na legendę literacką tego skamandryty, kreującej go jako dziedzica wielkich romantycznych tradycji, szczególnie tych spod znaku autora Lilli Wenedy. Przedstawiono zmieniający się wpływ krzemienieckiego poety na kolejne dzieła Lechonia, dostrzegając w nich próbę dostosowania osiągnięć Słowackiego do ówczesnych teorii poetyckich, w których dorobek wieszcza stawał się inspiracją do kreacji nowych mitów historycznych. Podkreślono przy tym wyjątkowość (na tle poezji polskiej) nawiązań Lechonia w ostatnim okresie jego twórczości do mistycznej liryki autora Samuela Zborowskiego, widząc w nich wpływ teorii poezji czystej ks. Henri Brémonda.

Omówiony w drugim rozdziale (Słowacki w służbie rewolucji i ojczyzny) casus Władysława Broniewskiego wiąże się z wpisywaniem ruchu rewolucyjnego w ramy tradycji romantycznej. Dla młodego Broniewskiego Słowacki występował w roli mistrza sztuki poetyckiej, u którego terminowanie jest niezbędnym etapem w edukacji poety, zachowujące-go przy tym odrębność i zdolność do krytycyzmu wobec nauczyciela.

Trzeci rozdział (Rekwizyt retoryczny) daje wgląd w strategię poetycką Wierzyńskiego, sprowadzającego spuściznę Słowackiego do roli rekwizytu w retorycznej poezji politycznej i patriotycznej, w której najczęściej stosowaną metodą było posługiwanie się frazeologizmami zaczerpniętymi z dzieł Słowackiego jako punktem wyjścia do własnych rozważań. Na rozumienie romantyzmu, a także na kształt retoryki Wierzyńskiego zasadniczy wpływ wywarł Mickiewicz, twórczość krzemienieckiego poety była natomiast wykorzystywana wtedy, gdy celem autora Wolności tragicznej było przekazanie śmiałych, nieustępliwych słów prawdy.

Druga część książki przedstawia recepcję twórczości Słowackiego przez awangardzistów (kolejno: Peipera, Przybosia i Brzękowskiego), zarysowując drogę odczytywania dziedzictwa wieszcza w kontekście nowoczesnej liryki. Rozdział IV pokazuje spojrzenie papieża awangardy na twórczość romantyka, sprzeciwiające się jej młodopolskim interpretacjom. W rozdziale Między racjonalizmem a romantyzmem omówiono silne oddziaływanie Słowackiego na twórczość Juliana Przybosia (nazwanego największym znawcą wieszcza wśród ówczesnych poetów), przejawiające się m.in. w wyzyskiwaniu jego poetyckiego sposobu obrazowania do stworzenia własnych koncepcji poetyckich, co jednocześnie pozwoliło zaakcentować nowatorstwo twórczości Słowackiego. W rozdziale Słowacki w kontekście nadrealizmu badacz zaznacza wyjątkowość (na tle polskich poetów XX wieku) strategii inspirującego się francuską poezją nadrealistyczną Jana Brzękowskiego, który zwykle przyjmował konwencję poetycką Słowackiego w ce-lach mitotwórczych.

W trzeciej części, przedstawiającej kolejny etap oddziaływania Słowackiego na polską lirykę, znajduje się rozdział Drugi Słowacki, w którym główny nacisk położono na omówienie paranteli między Krzysztofem Kamilem Baczyńskim a wieszczem znad Ikwy. Oprócz wskazania podobieństw biograficznych i psychofizycznych łączących obu twórców poddano analizie wzorowanie się Baczyńskiego na technice pisarskiej romantyka w zakresie wersyfikacji, materii poetyckiej, obrazowania, symbolicznie ujętej kolorystyki, operowania podobnymi motywami w zbliżonych celach oraz cytatami z dzieł Słowackiego i aluzjami związanymi z jego twórczością.

W rozdziale VIII (Pod znakiem Piasta Dantyszka i ogórka) scharakteryzowano wieloznaczne związki wybitnego przedstawiciela pokolenia „Współczesności” (awangardy 1956) – Stanisława Grochowiaka – z tradycją romantyczną i twórczością Juliusza Słowackiego, postrzeganego jako mistrz groteski, racjonalistyczny myśliciel, autor inspirujących koncepcji historiozoficznych, a także poeta wytyczający wzory moralne i patriotyczne dla okupacyjnego pokolenia twórców.

Książkę wieńczy Zakończenie, które podsumowuje omawianą tematykę i formułuje wnioski wskazujące na żywe oddziaływanie liryki Słowackiego w latach 1918-1968. Szczególnie wyeksponowano inspirujący charakter twórczości wieszcza w latach 30. ubiegłego wieku.

Ewa Modzelewska-Opara

Decyzją Jury Konkursu „Książka Historyczna Roku” w 2022 roku książka Wojciecha Wencla pt. Lechoń. Rycerz i faun zwyciężyła w kategorii „Najlepsza książka popularnonaukowa poświęcona historii Polski w XX wieku”

Wydanie w twardej oprawie.

Erudycja, analityczna nieustępliwość i empatia dla bohatera opowieści - Wojciech Wencel z pasją naświetla czytelnikom sylwetkę kolejnego, po Kazimierzu Wierzyńskim, wielkiego skamandryty – Jana Lechonia.

Rycerz i faun jest literaturoznawczą konsekwencją artystycznej pasji i poetyckiej fascynacji Wencla autorem Srebrnego i czarnego, któremu poświęcał wcześniej wiersze (Do Jana Lechonia; Romantyczność; Lechoń), a w 2018 roku przygotował dla Państwowego Instytutu Wydawniczego nową edycję jego poezji Kasandra się myli. W Rycerzu i faunie czytelnik poznaje losy Lechonia na tle przemian społeczno-politycznych epoki i obserwuje, jak wielka historia łączy się z wielką literaturą i osobistymi dramatami poety – chorobą nerwową, uzależnieniami, niemocą twórczą – aż do samobójczej śmierci, tworząc nieśmiertelną legendę „ostatniego romantyka” lub protoplasty „nowego romantyzmu”.

W konkursie „Książka Historyczna Roku” biografia Lechoń. Rycerz i faun została uhonorowana przez jury tytułem „Najlepszej książki popularnonaukowej poświęconej historii Polski w XX wieku”

Erudycja, analityczna nieustępliwość i empatia dla bohatera opowieści - Wojciech Wencel z pasją naświetla czytelnikom sylwetkę kolejnego, po Kazimierzu Wierzyńskim, wielkiego skamandryty – Jana Lechonia.

Rycerz i faun jest literaturoznawczą konsekwencją artystycznej pasji i poetyckiej fascynacji Wencla autorem Srebrnego i czarnego, któremu poświęcał wcześniej wiersze (Do Jana Lechonia; Romantyczność; Lechoń), a w 2018 roku przygotował dla Państwowego Instytutu Wydawniczego nową edycję jego poezji Kasandra się myli. W Rycerzu i faunie czytelnik poznaje losy Lechonia na tle przemian społeczno-politycznych epoki i obserwuje, jak wielka historia łączy się z wielką literaturą i osobistymi dramatami poety – chorobą nerwową, uzależnieniami, niemocą twórczą – aż do samobójczej śmierci, tworząc nieśmiertelną legendę „ostatniego romantyka” lub protoplasty „nowego romantyzmu”.

Tytułując tę pracę „Tadeusz Nowak. Poeta karnawału i postu” miałem na uwadze wąski aspekt interpretacyjny, który na potrzeby tej publikacji nazywać będę aspektem karnawałowym. Niewątpliwie bowiem rację miał Tadeusz Dąbrowski, pisząc, że Nowak jest poetą religijnym (nazywa go Dąbrowski „chrześcijańskim egzystencjalistą”, w tle mając pewnie na myśli filozoficzną twórczość Gabriela Marcela). Bliższa jednak jest mi wizja Doroty Siwor, która raczej wskazuje na przewrotną religijność Nowaka, religijność, która jest bliżej mitu niż tradycyjnie pojmowanego sacrum.

– Michał Piętniewicz

„Obecna sytuacja Mrożka jest „jak z Mrożka”. To znaczy, owszem, posiada on status wybitnego artysty, klasyka nie tylko polskiego, ale i światowego teatru, pisarza, którego dzieła, z Tangiem i Emigrantami na czele, mają swoje miejsce w kanonie zachodniego dramatu wszechczasów, a przy wszystkich tych dowodach uznania, jest prawie zupełnie ignorowany.

Można było się o tym przekonać przy okazji dziewięćdziesiątej rocznicy urodzin autora. Przypadła, a raczej przepadła, ponieważ przeszła prawie bez echa, w roku 2020. Swoje zrobiły tutaj zapewne kolejne fale obostrzeń związanych z tak zwaną walką z pandemią. Jednak i bez nich hucznych obchodów nikt nie zapowiadał. Może to i lepiej, bo przynajmniej nie musiał ich potem odwoływać. Nie zmienia to faktu, iż już od dłuższego czasu Mrożka w Polsce wystawia się sporadycznie, dyskutuje bez zapału, traktuje jak konia. A jaki jest koń, każdy widzi i nie ma sensu drążyć tematu, bo niczego nowego się tutaj nie wymyśli. Efekt jest taki, że pamięta się o pisarzu tak, że się o nim zapomina. Nawet w jego urodziny.

Próbę przełamania tej niezbyt chlubnej tendencji podjęła Polska Kompania Teatralna. Niniejszy tom jest owocem tych starań."

(ze wstępu Antoniego Wincha)

Poniższa książka nie jest „podręcznikiem do Pułki”, kompendium wiedzy ani czytelniczym przewodnikiem. […] Znaczną część tekstów zebranych w tomie należałoby czytać nie tyle ze znajomością twórczości autora Cennika, ile równolegle do niej: mając na podorędziu poszczególne książki, wracając nieustannie do najważniejszych wierszy, zagłębiając się razem z krytykami i badaczami w detale tego nadzwyczaj złożonego literackiego projektu. Innymi słowy: ta książka przeznaczona jest – z konieczności, jak sądzę – przede wszystkim dla czytelników, których twórczość Pułki niekoniecznie nawet przekonała, ale przynajmniej zdążyła zaintrygować. Tym, którzy Pułkę znają dobrze, ale nie interesowali się dotąd jego recepcją, niniejszy tom pozwoli zapoznać się z głównymi wątkami, tezami i obserwacjami krytyków. Tym, którzy znają dobrze i Pułkę, i historię jego czytania, zestawienie różnych omówień i komentarzy pozwoli – mam nadzieję – lepiej zrozumieć potencjalne linie konstruktywnych sporów, dostrzec wątki domagające się rozwinięcia, interpretacyjne białe plamy i ślepe plamki.

Paweł Kaczmarski

Bronisław Wildstein to postać znana i obecna w życiu publicznym od dziesięcioleci. Jednak rozpoznawany jest wciąż przede wszystkim jako dziennikarz i publicysta, a dawniej – działacz opozycji antykomunistycznej. Tymczasem Wildstein ma jeszcze jedną twarz – pisarza prozaika, który od końca lat 80. stworzył siedem powieści i dwa zbiory opowiadań. 

W niniejszej książce zebrano najważniejsze, najbardziej reprezentatywne i najciekawsze teksty poświęcone twórczości Bronisława Wildsteina. W kolejnych partiach publikacji czytelnik znajdzie artykuły przekrojowe na temat prozy tego autora, a następnie teksty dotyczące kolejnych jego dzieł. Antologię otwiera zaś rozmowa Wildsteina z Maciejem Mazurkiem, w której pisarz mówi o powodach, dla których pisze. 

Zebranie w jednym miejscu tych tekstów ma na celu ożywienie recepcji prozy Wildsteina. Z pewnością jest ona tego warta. Przekonają się o tym ci, którzy sięgną po tę antologię. 

Maciej Woźniak 

Jeśli literatura jest, jak mi się wydaje, w sposób zasadniczy zarazem sensem zadanym i sensem nadanym, Racine jest bez wątpienia największym francuskim pisarzem; jego geniusz tkwi nie tyle w cnotach, które kolejno przyczyniały się do jego sukcesu (bowiem etyczna definicja Racine’a stale się zmieniała), ile raczej w niezrównanie mistrzowskiej dyspozycyjności, która pozwalała mu utrzymywać się bez końca w obszarze zainteresowania dowolnego języka krytycznego.

Owa dyspozycyjność nie jest cnotą podrzędną, wręcz przeciwnie – jest istotą literatury, wyniesioną do paroksyzmu. Pisanie to akt zachwiania sensem świata, stawianie pośredniego pytania, na które pisarz, sięgając po ostatni suspens, powstrzymuje się odpowiedzieć. Odpowiedzi każdy z nas udziela sam, wnosząc w nią swoją historię, swój język, swoją wolność; ze względu na to, że historia, język i wolność nieustannie się zmieniają, odpowiedź, jakiej świat udziela pisarzowi, jest nieskończona: nieustannie odpowiadamy na to, co zostało napisane bez względu na odpowiedzi, zaś sensy – kolejno potwierdzane, konfrontowane i zastępowane – znikają, choć samo pytanie pozostaje.

Roland Barthes, Słowo wstępne

Czy istnieje teoria poezji Tadeusza Różewicza? Uwierzyliśmy poecie, że nie wie, czym jest i czym powinna być poezja, że jego uwagi o poezji i tworzeniu poezji są zawsze w niegotowości, formułowane przy okazji i niesystemowo. To prawda, jeden z największych poetów wieku XX nie zostawił po sobie żadnego traktatu, manifestu, definicji. Napisał: „Wszelkie «manifesty» i definicje ograniczają nasze ruchy, usztywniają nasze postawy” (Do źródeł, PR III 49). A przecież wielokrotnie próbował zapisać doświadczenie poezji jako własne doświadczenie tworzenia. Tak powstały Przygotowanie do wieczoru autorskiego i Margines, ale…, Języki teatru i liczne bloki korespondencji. W późniejszych próbach samookreśleń poeta stale jednak wracał do Przygotowania do wieczoru autorskiego, czyniąc je podstawą do – ewentualnych – dalszych uściśleń czy rozwinięć już zaprezentowanej postawy. Dlatego ta publikacja (również poprzez jej tytuł) stanie się jego własną introduction à la méthode, by przywołać Paula Valéry’ego.

Doświadczenie tworzenia zapisywał poeta, opatrując je autobiograficznym wyznaniem i osłabiając znakami niepewności. Miały one pokazywać nie teoretyka, prawodawcę nowych znaczeń, ale praktyka. Błądzącego i może odnajdującego poetę.

(ze wstępu Mariana Kisiela)

Czy istnieje teoria poezji Tadeusza Różewicza? Uwierzyliśmy poecie, że nie wie, czym jest i czym powinna być poezja, że jego uwagi o poezji i tworzeniu poezji są zawsze w niegotowości, formułowane przy okazji i niesystemowo. To prawda, jeden z największych poetów wieku XX nie zostawił po sobie żadnego traktatu, manifestu, definicji. Napisał: „Wszelkie «manifesty» i definicje ograniczają nasze ruchy, usztywniają nasze postawy” (Do źródeł, PR III 49). A przecież wielokrotnie próbował zapisać doświadczenie poezji jako własne doświadczenie tworzenia. Tak powstały Przygotowanie do wieczoru autorskiego i Margines, ale…, Języki teatru i liczne bloki korespondencji. W późniejszych próbach samookreśleń poeta stale jednak wracał do Przygotowania do wieczoru autorskiego, czyniąc je podstawą do – ewentualnych – dalszych uściśleń czy rozwinięć już zaprezentowanej postawy. Dlatego ta publikacja (również poprzez jej tytuł) stanie się jego własną introduction à la méthode, by przywołać Paula Valéry’ego.

Doświadczenie tworzenia zapisywał poeta, opatrując je autobiograficznym wyznaniem i osłabiając znakami niepewności. Miały one pokazywać nie teoretyka, prawodawcę nowych znaczeń, ale praktyka. Błądzącego i może odnajdującego poetę.

(ze wstępu Mariana Kisiela)

Książka Znalazłem ciszę… Tadeusz Różewicz w szkole Cypriana Norwida to przykład pracy utrzymanej w „polonistycznym” duchu i tradycyjnej literaturoznawczej metodologii, wyrosłej z założeń strukturalizmu, choć w pewnym sensie zreformowanego, jeśli za reformę strukturalizmu przyjąć analizę intertekstualną. Sama Autorka przyznaje się zresztą do strukturalistycznego kierunku badań, wskazując na interesujące ją ujęcia synchroniczne i diachroniczne. Ciekawe jest jednak to, że w książce zaproponowane zostaje poszerzenie tej perspektywy – pomimo dominującego badania analitycznego, poetologicznego, pojawia się również bardzo wyraźnie ujęcie historycznoliterackie, a tam, gdzie potrzeba – także biograficzne. Dzięki temu książka jest z pewnością ciekawsza, bo pokazuje, że sama analiza immanentna (znakomitej zresztą próby) okazuje się niewystarczająca dla zrozumienia fenomenu relacji nie tylko pomiędzy twórczością Różewicza i Norwida, ale i pomiędzy samymi: Różewiczem i Norwidem.

(...)

prof. dr hab. Michał Januszkiewicz

W konkursie „Książka Historyczna Roku" biografia Wierzyński. Sens ponad klęską została uhonorowana przez czytelników tytułem „Najlepszej książki popularnonaukowej poświęconej historii Polski w XX wieku”

Specjalne wydanie w twardej oprawie z obwolutą.

Książka pomyślana została jako cykl esejów biograficznych komponujących się w spójną całość. To "opowieść biograficzna" umieszczona w rozległym kontekście historycznym, społecznym, politycznym, w którym Autor porusza się ze swobodą erudyty, jest właśnie opowieścią do przeczytania, do odczucia.

"Pojęcie antybohatera nie odnosi się do postaci jednoznacznie negatywnej, a raczej do outsidera i indywidualisty, człowieka zdeheroizowane, to znaczy mówiącego we własnym imieniu, ambiwalentnego, niejednoznacznego, pozostającego w skomplikowanej relacji ze światem; odnosi się ono także do człowieka, który nad działanie przedkłada akty świadomiej refleksji, który  wrażliwy jest na sztuczność, fałsz i pozorność życia społecznego, i relacji międzyludzkich. Dlatego rezygnuje z zaangażowania i wybiera życie zdystansowane wobec otaczającej go rzeczywistości".

Michał Januszkiewicz

W 2020 roku Instytut Literatury ogłosił konkurs literacki „Dziennik pandemiczny”. Tematyka nadsyłanych prac miała dotyczyć życia codziennego w warunkach pandemii. Dzienniki obejmują wiosenne miesiące 2020 roku (od marca do czerwca). Ich autorzy przeżywali ten czas jako sekwencję trzech zasadniczo odmiennych stadiów: gwałtownej utraty wcześniejszej codzienności, „stawania się” nowej niezwykłej rzeczywistości, a potem odchodzenia od lockdownu i budzenia się nadziei na odbudowanie normalności. Dziś wiemy, że prace powstawały podczas pierwszej fali pandemii. Twórcy wówczas niecierpliwie wyczekiwali jej końca, radząc sobie na bieżąco z towarzyszącymi jej niespodziewanymi zagrożeniami oraz poznawczymi i emocjonalnymi dylematami. Jednym wychodziło to lepiej, innym – gorzej. Dzienniki mają dużą wartość literacką. Niektóre z nich zostały nagrodzone i opublikowane. W dodatku zawierają niezwykle ważne treści społeczne. Są cennym materiałem „z pierwszej ręki”, który zasługuje na bezzwłoczną socjologiczną interpretację. Celem tej książki jest ich analiza „na gorąco”, jeszcze w czasie pandemii.