Milcząca wzajemność. Inspiracje artystyczne młodego Karola Wojtyły

Otrzymaliśmy książkę poszerzającą stan wiedzy o początkach literackich Karola Wojtyły, sytuującą owe początki w rzadko omawianych dotąd kontekstach i chyba też podnoszącą jej znaczenie na tle bogatego przecież dorobku Jana Pawła II, a także literatury polskiej końca lat 30. i okresu II wojny światowej. Widoczny w wielu tekstach i zrozumiały ton aprobaty oraz szacunku dla juweniliów Wojtyły nie niweczy naukowych efektów i korzyści płynących z lektury książki, która nie jest laurką czy hołdem, ale pogłębionym i wieloaspektowym portretem artysty okresu - burzliwej - młodości.

Maciej Urbanowski

Prace zebrane w tomie jednoznacznie wskazują, że trzeba dokładnie przyjrzeć się dziełom poetyckim Wojtyły z młodzieńczego okresu. Jak udowadniają to prezentowane analizy, wśród tych utworów są dzieła wyjątkowe, o bardzo wysokich walorach artystycznych. Wczesne teksty przyszłego papieża są oczywiście różnorodne, ale w większości zapowiadały niezwykły talent poetycki i teatralny.

Wojciech Kaczmarek

Wstęp

Poznawanie Karola Wojtyły

Mogłoby się wydawać, że dorobek literacki Karola Wojtyły jest znany przynajmniej dla pewnej grupy badaczy, literaturoznawców i teatrologów. Okazuje się jednak, że wciąż jesteśmy zaskakiwani nowymi odkryciami archiwalnymi, które poszerzają listę jego utworów i wymuszają niejako korektę dotychczasowych ustaleń interpretacyjnych. Praca zespołu przygotowującego edycję krytyczną dzieł literackich Karola Wojtyły – Jana Pawła II przyniosła sporo zaskakujących odkryć dotyczących tekstów pozostawionych przez autora w rękopisach, a także ujawniła wiele różnych wariantów i wersji dzieł utrwalonych w maszynopisach. Odkryto także, nie bez zdziwienia, wiele zmian w tekstach wydanych w 1979 roku przez pierwszych edytorów Poezji i dramatów. Dzisiaj, pochylając się nad twórczością Wojtyły, edytorzy mają na szczęście inną perspektywę. Chcą ocalić tę twórczość przed jakimiś uszczerbkami, przed zamazywaniem jej oryginalności, tak w zakresie językowych osobliwości, jak i układu graficznego poszczególnych utworów, zachowanych w wersjach rękopiśmiennych i maszynopisach.

Dorobek literacki Karola Wojtyły wymaga bowiem, jak dowodzi przygotowywana edycja krytyczna jego dzieł, szczególnej dokładności. Od czytanie zawartego w nich przesłania, odkrycie kontekstów, jakie towarzyszyły momentowi powstawania utworów, faz budowania całości cyklów, otwiera drogę do poznania korzeni, z których wyrasta wyjątkowa postawa autora wobec ludzi i wobec historii. Koncepcja świata poetyckie go jest u Wojtyły zawsze podporządkowana relacjom osobowym, które stoją w centrum zdarzeń przedstawionych w utworach. Dotyczy to zarówno cyklów poetyckich, jak i dramatów. Odkrycie tych relacji, ich nieodzownych
funkcji w konstruowaniu portretów wewnętrznych postaci – bohaterów literackich – jawi się dziś jako zupełnie nowe zadanie stojące przed literaturoznawcami i teatrologami.

Badania dotyczące biografii Karola Wojtyły, zwłaszcza okresu dzieciństwa i lat szkolnych, przyniosły już wiele ustaleń i udokumentowanych relacji związanych z  udziałem pisarza w życiu artystycznym Wadowic. Najszerzej omówiła je Marta Burghardt, pisząc o wadowickich korzeniach poety, ale sporo dodatkowych informacji wniosły także inne szczegółowe opracowania działań teatralnych i literackich, jakie wówczas podejmował. Myślę tu zwłaszcza o artykułach i książkach Stanisława Dziedzica, pokazujących cały szereg oddziaływań środowiskowych na młodego ucznia i początkującego artystę. Ta wiedza pozwoliła następnie na dość wyraziste nakreślenie portretu młodego gimnazjalisty, poety i aktora, który z bogatym bagażem doświadczeń wyjechał ze swego rodzinnego miasta do Krakowa, by tam rozpocząć kolejny etap swego życia.

O tym okresie wypowiadali się uczestnicy tamtych wydarzeń, koledzy i koleżanki Wojtyły i ich wspomnienia, zebrane w tomie Młodzieńcze lata Karola Wojtyły. Wspomnienia, stanowią bardzo ważne źródło wiedzy o jego doświadczeniach życiowych i drodze artystycznej oraz duchowym dojrzewaniu do kapłaństwa. Okazuje się jednak, że sześciolecie 1938–1944, obejmujące początek studiów polonistycznych Wojtyły, intensywny udział w życiu literackim i teatralnym na Uniwersytecie Jagiellońskim, a potem także w teatrze konspiracyjnym, decyzję o wstąpieniu do seminarium i rozpoczęcie w roku 1942 konspiracyjnych studiów teologicznych, pracę w Solvayu, a od sierpnia 1944 roku stały pobyt w seminarium duchownym (w pałacu kardynała Sapiehy), kryje wciąż wiele tajemnic związanych z podejmowaną twórczością literacką i teatralną. Wiedza ta jest nadal rozproszona. Informacje od uczestników ówczesnych zdarzeń, świadectwa osób, które były blisko pisarza, a także listy i kontakty osobiste z rodzi ną i przyjaciółmi, stanowią materiał czekający jeszcze na opracowanie, szczególnie teraz, gdy odkrywane są nowe teksty literackie z tego okresu. Badania naukowe prowadzone w Archiwum Krakowskiej Kurii Metropolitalnej pozwoliły dotrzeć do nieznanych utworów, odsłoniły ślady li terackiej i artystycznej działalności Wojtyły jako kleryka, młodego księdza, a potem biskupa i kardynała. Stąpamy wciąż po terenie pełnym życia, ukrytego za pismami, notatkami, zapiskami, fotografiami, które w niedalekiej przyszłości pozwolą być może widzieć jaśniej niezwykłe losy tego niezwykłego człowieka.

Dobrze się stało, że w krakowskim środowisku literaturoznawców i teatrologów dojrzała myśl, by dokładniej przyjrzeć się właśnie temu wczesnemu okresowi twórczości przyszłego papieża, a także wniknąć w dokonywane przez dojrzewającego poetę wybory intelektualne i życiowe. Analizowanie z wielu różnych perspektyw dzieł Karola Wojtyły z tych lat pozwala na coraz dokładniejsze rozpoznanie poetyckiej i intelektualnej „zawartości” tych tekstów, zwłaszcza ukrytej w nich wizji rzeczywistości. Życie młodego poety było kształtowane przez lektury, doświadczenia teatralne, a nade wszystko przez doświadczenia życiowe (śmierć ojca, pracę w Solvayu, aktorstwo, odkrycie powołania kapłańskiego). W dziełach z te go okresu widać wyraźnie zarys literackich ujęć i teatralnych kształtów, które w pełni objawią się w utworach dojrzałych, z lat 50. i 60. ubiegłego stulecia, a nawet z ostatnich lat życia Jana Pawła II, na przykład w Tryptyku rzymskim.

Poznawanie Wojtyły staje się jednak nie tylko wielkim wyzwaniem intelektualnym, ale może nade wszystko poznawaniem drogi do świętości, docieraniem do miejsc, gdzie poeta odnajdywał dla siebie i innych życiodajne źródła istnienia, blask Prawdy i przestrzenie Miłości. Droga Jana Pawła II wiedzie najpierw ku odkrywaniu tajemnicy Boga, wi dzianej przez śmierć bliskich, przez cierpienie, zagrożenie własnego życia. Równocześnie staje się ona drogą odkrywania tajemnicy człowieka w jego osobowym wymiarze, oświetlającym wnętrze i przestrzeń
duszy, wobec wyzwań miłości bliźniego i służby najuboższym. Wydaje się, że w tym procesie poznawania owych tajemnic Boga i człowieka poeta odkrywa niezwykłą moc relacji, które kształtują wzajemne odniesienia między Stwórcą a stworzeniem. Wojtyła początkowo zmagał się z opisem świata i działaniami człowieka, a także z rozpoznaniem śladów Boga w swojej historii, ale dopiero w koncepcji osoby ludzkiej, otwartej na relacje z drugim człowiekiem, a przede wszystkim z Bogiem znajdzie odpowiedź na pytanie o sens życia, o kształt losu, który jawi się jako czekająca na spełnienie misja zadana mu przez Boga. Potem, już w okresie dojrzałości artystycznej i naukowej, w sposób lapidarny powie, że osoba, to „ktoś”, a więc podmiot posiadający tożsamość zbudowaną najpierw z relacji do siebie (samoposiadanie), a potem do innych (relacja „ja” do drugiego „ja”). I dlatego wie le zdarzeń poetyckich i dramatycznych umieści pisarz w przestrzeni osoby, znacznie poszerzając zakres stanów wewnętrznych bohatera, psychiki, emocji, odczuć czy myśli.

Poszukiwania źródeł człowieczeństwa prowadziły Wojtyłę ku transcendencji, przenikaniu w przestrzenie doświadczane wiarą, gdzie można wejść rozbłyskiem łaski, mocą mistycznej relacji. Teraz, po stronie ba da czy i interpretatorów, powinna pojawić się troska, by tę drogę odtworzyć. Prezentowany tutaj tom prac daje ku temu sposobność. Dowody pogłębionej refleksji nad człowiekiem i światem zostały zauważone właśnie we wczesnych, i często niedocenianych, utworach Wojtyły, które z racji czasu ich powstania zakwalifikowane zostały jako juwenilia.

W niniejszym zbiorze znajdziemy sporo odkrywczych ustaleń i nowych interpretacji. Marta Burghardt sięgnęła po obraz sceniczny Chrystus Król, napisany ręką siedemnastoletniego gimnazjalisty, prawdopodobnie przy dużym udziale księdza doktora Edwarda Zachera, wadowickiego nauczyciela Wojtyły. Dokonana analiza sztuki i jej koncepcji scenicznej nasunęła wniosek, że już w tym wczesnym okresie Wojtyła uczestniczył w wydarzeniach teatralnych dużej rangi artystycznej, że doświadczenia zdobyte przy inscenizacji sztuki wniosły wiele do jego późniejszych zainteresowań scenicznych i poszukiwań odnoszących się zwłaszcza do dramaturgii religijnej.

Podobnie w tekście Stanisława Dziedzica odnajdziemy tezę, że pierwsze kontakty Karola Wojtyły ze środowiskiem literackim na Uniwersytecie Jagiellońskim, a potem także zaangażowanie w działalność teatru studenckiego były czasem skrywającym wciąż wiele tajemnic, ukrytych działań artystycznych, spotkań, twórczych aktywności. Dowodzą tego młodzieńcze sonety ukończone latem 1939 roku, zebrane przez badacza w tomie Sonety. Magnificat, wydanym w roku 1995. Analiza tych wczesnych utworów utwierdza dziś wielu badaczy w przekonaniu, że ich autor pokazywał w nich nie tylko swój kunszt słowa, ale także głębokie przemyślenia dotyczące najważniejszych zagadnień ludzkiego życia.

Aktywność młodego studenta polonistyki w latach 1938–1939 nie ograniczała się tylko do poezji, ale obejmowała także teatr. Najlepszy znawca tych zagadnień, Jacek Popiel, przypomina w swoim szkicu genezę powstania Teatru Rapsodycznego i pełne przyjaźni związki Wojtyły z Mieczy sławem Kotlarczykiem. Pasja teatralna obu twórców zrodziła bo wiem cały szereg inicjatyw podejmowanych przez zespół w czasie wojny, a ich współpraca, tak owocnie realizowana w tym „nieromantycznym” czasie wojny, przetrwała nawet wtedy, gdy Teatr Rapsodyczny został zlikwidowany na skutek działań władz stalinowskich.

O tym, że młodzieńcze utwory poety zawierają ogromny ładunek artyzmu, przekonują badacze analizujący niektóre teksty pochodzące z tego okresu. Krzysztof Dybciak, interpretując powstałą jesienią 1939 roku Balladę wawelskich arkad. Poemat symfoniczny, uznał ją za najcenniejsze dzieło w całym dorobku poetyckim Wojtyły. Na tę wysoką ocenę składa się, zdaniem badacza, nie tylko semantyczne bogactwo utworu, wielość międzytekstowych odniesień, kunsztowna metaforyka ukazująca niebywałą erudycję młodego twórcy, ale także dojrzałość prze słania i pogłębione spojrzenie na los człowieka. Obecne w tekście odwołania do kultury antycznej i do historii Polski, do Biblii i tradycji chrześcijańskiej wzmocnione są przez operowanie swoiście pomyślaną symboliką, a artystycznie zaprojektowana całość i ukryta w utworze rzeczywistość podmiotu lirycznego czynią z poematu niezwykle twórczy i wyjątkowo dojrzały tekst, który wytrzymuje porównanie z najwybitniejszymi utworami poetyckimi, jakie napisano w tym czasie w polskiej poezji.

Podobnie wysoką ocenę otrzymał cykl mistycznych wierszy Wojtyły, Pieśń o Bogu ukrytym, pochodzący prawdopodobnie z roku 1942 lub 1943. Józef Maria Ruszar, analizując medytacyjną formę utworu, stwierdził, że choć stawia on duże wymagania odbiorcy, bo staje się materią do rozważań egzystencjalnych i duchowych o najwyższych rejestrach poetyckich, to równocześnie proponuje otwarcie się na działanie Boga, zawsze pełnego miłości do człowieka. Utwór zadziwia swoją odrębnością od podobnych tekstów powstających w okresie okupacji, z dominu ją cym wówczas obrazem poety-wieszcza. U Wojtyły podmiot liryczny jest prze de wszystkim myślicielem, otwierającym przed odbiorcą perspektywę metafizycznej relacji człowieka ze Stwórcą, bez cienia zwątpienia w jego moc. Podjęta przez badacza analiza całego cyklu dowodnie wskazuje, że mamy do czynienia z najwybitniejszym poematem mistycznym młodego wówczas autora.

W kontekście analizy Pieśni o Bogu ukrytym sytuuje się także nie- dawno odnaleziony tekst Ciągle jestem na tym samym brzegu, powstały nieco wcześniej, prawdopodobnie między rokiem 1941–1942. Interpretując ten utwór, Zofia Zarębianka postawiła tezę, że może on być wstępem do Pieśni o Bogu ukrytym. Jej zdaniem świadczą o tym zbieżności wynikające z mistycznego nacechowania obu tekstów i ukierunkowania prowadzonej przez poetę refleksji ku medytacji nad poznaniem Boga. Analiza porównawcza obu utworów otwiera nowe możliwości interpretacji poetyckiego myślenia Wojtyły i zawartego w tych tekstach uniwersalnego przesłania dotyczącego refleksji nad człowiekiem i nad powołaniem do życia w perspektywie wieczności.

Tezę o wielowątkowym i artystycznie inspirującym charakterze wczesnej twórczości Wojtyły potwierdza także ksiądz Robert Tyrała. W swojej analizie sonetu IX, pochodzącego z cyklu siedemnastu sonetów, które młody Wojtyła ukończył latem 1939 roku, badacz pokazuje, w jaki sposób skondensowana poetycka treść tego utworu stała się podstawą muzycznej interpretacji napisanej w roku 1996 przez krakowskiego kompozytora Juliusza Łuciuka. Tekst Wojtyły okazał się na tyle pojemny, że na jego pod- stawie mógł powstać autonomiczny utwór muzyczny. Kompozytor uczynił ze słów papieża libretto, którego przesłanie dociera od tej pory do współczesnego odbiorcy także poprzez język muzyki.

Ważne są też w tomie uwagi dotyczące swoistości języka Karola Wojtyły. Badacze – Renata Przybylska i Kazimierz Ożóg – sięgnęli zarówno do tekstów literackich, jak i do zachowanych listów, ukazując językową dojrzałość w kształtowaniu wizji świata przez młodego poetę, a przede wszystkim w wykorzystaniu językowych narzędzi do budowania relacji między ludźmi, a także między człowiekiem i Bogiem.

Prace zebrane w tomie jednoznacznie wskazują, że trzeba dokładnie przyjrzeć się dziełom poetyckim Wojtyły z tego młodzieńczego okresu. Jak udowadniają to prezentowane analizy, wśród tych utworów są dzieła wyjątkowe, o bardzo wysokich walorach artystycznych. Wczesne teksty przyszłego papieża są oczywiście różnorodne, ale w większości zapowiadały niezwykły talent poetycki i teatralny. Ich interpretacja pozwala lepiej poznać drogę Wojtyły przez literaturę i teatr do odkrycia Słowa, które wskazało mu misję przekraczającą dotychczasowe poszukiwania.

Wojciech Kaczmarek

Streszczenia

• Marta Burghardt, Obraz sceniczny pt. „Chrystus Król” na podstawie Apokalipsy św. Jana

Tematem artykułu jest jedyna zachowana z repertuaru z okresu wadowickiego adaptacja sztuki scenicznej, w której wystąpił młody Karol Wojtyła w głównej roli Świętego Jana Ewangelisty. Jest wysoce prawdopodobne, że młody wadowiczanin współreżyserował tę sztukę, potocznie nazywaną „Apokalipsą”. W głównej mierze zawdzięczała ona swój sukces księdzu Edwardowi Zacherowi, opiekunowi Sodalicji Mariańskiej, Tadeuszowi Hanusiakowi, poloniście i opiekunowi kółka teatralnego oraz Józefowi Titzowi, autorowi oprawy muzycznej. Praca w gronie tych nietuzinkowych ludzi z pewnością wywarła pewien wpływ na młodzieńcze fascynacje artystyczne przyszłego papieża, nadała im kierunek oraz skrystalizowała upodobania. Siedemnastoletni Wojtyła, przepisując odręcznie tekst, nie podpisał go wszystkimi wymienionymi nazwiskami, ale zaznaczył, że obraz sceniczny „przystosował do sceny ks. dr Edward Zacher”, stąd dla badaczy dzieł Wojtyły sztuka ta nie przedstawiała większego znaczenia i jest dziś publikowana po raz pierwszy, osiemdziesiąt cztery lata od chwili jej napisania, zupełnie nic nie tracąc na swej aktualności.

• Krzysztof Dybciak, Najważniejszy utwór poetycki młodego Karola Wojtyły

Szkic traktuje o utworze napisanym jesienią 1939 roku pod wrażeniem klęski Polski w wojnie z hitlerowskimi Niemcami i Związkiem Sowieckim. Ballada wawelskich arkad jest najdłuższym i według autora tekstu jednocześnie najcenniejszym artystycznie utworem poetyckim młodzieńczego okresu twórczości Karola Wojtyły. Szczegółowa analiza i interpretacja Ballady… ukazuje bogactwo międzytekstowych odniesień. Szczególnie interesująca problematyka dotyczy związków tego utworu z katastroficznym nurtem literatury okresu między światowymi wojnami, na przykład z liryką Czesława Miłosza, Józefa Łobodowskiego, Władysława Sebyły czy Jerzego Zagórskiego.

• Stanisław Dziedzic, Poeta i aktor na krakowskiej polonistyce i w Studiu Dramatycznym „39”

Tekst prezentuje Karola Wojtyłę jako studenta pierwszego roku polonistyki. Skupia się na okresie od września 1938 do września 1939 roku, który okazuje się być kluczowym dla rozwoju artystyczno-literackiego przyszłego papieża. Autor podkreśla, że z Wadowic młody Wojtyła przybył solidnie przygotowany przez klasyczne gimnazjum, z dobrą znajomością łaciny, z zacięciem oratorskim, z niemałym bagażem doświadczeń aktorskich, dobrze postawionym głosem i wyćwiczoną dykcją oraz dorobkiem poetyckim. Swe zamiłowania zrodzone w Wadowicach od pierwszych chwil rozwijał i szlifował w Krakowie. Studia polonistyczne na Uni wersytecie Jagiellońskim w pełni otwierały możliwości rozwoju dla ambitnego studenta. Płynne przejście z Wadowic do Krakowa i niemal naturalne wpisanie się w nurt życia naukowo-kulturalno literackiego przerwał wybuch wojny. Przerwał, ale nie przekreślił zamiłowań do literatury, a w szczególności do literatury dramatycznej i do teatru.

• Kazimierz Ożóg, "Znak, któremu sprzeciwiać się będą". Rekolekcje watykańskie Karola Wojtyły – uwagi o języku

Przedmiotem badań w niniejszym artykule są rekolekcje, które Karol Wojtyła wygłosił do papieża Pawła VI i kurii rzymskiej w Wielkim Poście w roku 1976. Treści tych nauk, traktujące o najważniejszych sprawach teologicznych, są równocześnie celną diagnozą sytuacji Kościoła katolickiego dziesięć lat po Soborze Watykańskim II. Karol Wojtyła, wielki teolog, znakomity filozof i humanista, napisał je według najlepszych kanonów retorycznych i poetyckich. Zastosował w nich różne techniki tworzenia tekstów: liczne cytaty biblijne i kulturowe, zwroty łacińskie, grę rytmiczną, rozbudowaną składnię, bogactwo metafor, grup nominalnych, różnorodność napięcia emocjonalnego. Rekolekcje watykańskie, wydane po raz pierwszy drukiem w roku 1976, miały wiele edycji. Jest to jedna z najlepszych książek teologicznych z końca XX wieku.

• Jacek Popiel, W Teatrze Rapsodycznym w nieromantycznych czasach. Karol Wojtyła w zespole Mieczysława Kotlarczyka

W artykule przedstawiono najważniejsze fakty z biografii Karola Wojtyły dotyczące związków przyszłego papieża z dziejami Teatru Rapsodycznego i osobą Mieczysława Kotlarczyka. O Teatrze Rapsodycznym pisze i mówi się jako o teatrze Kotlarczyka. Trudno jednak zgodzić się z jednoznacznym stwierdzeniem, że idea tego teatru była tylko jego autorskim projektem. Upływ czasu coraz dobitniej pokazuje, że u początków Teatru Rapsodycznego były nie tylko wydarzenia, o których pisali już historycy teatru. Była również przyjaźń, był niepowtarzalny, ideowy związek dwóch mieszkańców Wadowic – przyszłego papieża, poety i aktora z jego nauczycielem – reżyserem, dramaturgiem i pedagogiem.

• Renata Przybylska, Jaką polszczyzną posługiwał się młody Karol Wojtyła?

Artykuł zawiera szczegółową charakterystykę języka osobniczego młodego Karola Wojtyły, odtworzonego na podstawie jego korespondencji z Mieczysławem Kotlarczykiem z lat 1939–1940. Omówione zostały wyróżniające język Wojtyły w tym czasie cechy regionalne, zjawiska fleksyjne, słowotwórcze, leksykalne i składniowe oraz autorskie neologizmy. Zwrócono uwagę na związek języka, jakim mówił młody Wojtyła, z regionem geograficznym, domem rodzinnym, środowiskiem szkolnym oraz z lekturami czasów młodości.

• Józef Maria Ruszar, Pieśń o Bogu ukrytym – podręcznik mistycznego przeżycia

Interpretacja Pieśni o Bogu ukrytym (część pierwsza: Wybrzeża pełne ciszy; część druga: Pieśń o słońcu niewyczerpanym) kładzie nacisk na konotacje biblijne, nawiązanie do pism mistycznych świętego Jana od Krzyża (ówczesnej fascynacji młodego Karola Wojtyły), a także możliwości języka awangardy międzywojennej, które zadecydowały o nowatorstwie poetyckiego wyrazu. Najważniejszym czynnikiem wpływającym na kształt poematu jest osobiste doświadczenie mistyczne autora. Interpretacja zwraca uwagę na wybitność dzieła pisanego przez człowieka zaledwie dwudziestoparoletniego oraz kontekst historycznoliteracki, jakim jest przynależność do pokolenia wojennego.

• Tadeusz Skoczek, Wokół pierwszych edycji juweniliów Karola Wojtyły

Tekst przedstawia edycje wczesnych utworów Karola Wojtyły oraz działalność Stanisława Dziedzica i Marka Skwarnickiego w tym względzie. Autor stosuje częściowo metodę obserwacji uczestniczącej, uzupełnianej analizą źródeł i poszczególnych wydawnictw. Porównując konkretne wydania z rękopisami poezji Jana Pawła II, wskazuje na liczne rozbieżności i przeinaczenia pojawiające się w niektórych edycjach. Artykuł koncentruje się również na stosunku samego papieża do jego młodzieńczych tekstów oraz drodze, jaką musieli przebyć wydawcy, by uzyskać zgodę na ich publikację.

• Robert Tyrała, Sonet IX Karola Wojtyły w interpretacji muzycznej Juliusza Łuciuka

Autor artykułu skupia się przede wszystkim na muzycznej interpretacji jednego z sonetów Karola Wojtyły. Zauważa, że IX sonet z Księgi słowiańskiej warto powiązać z jego interpretacją muzyczną zaproponowaną przez Juliusza Łuciuka. Kompozytor miał bowiem niezwykły szacunek do Karola Wojtyły, później także do papieża Jana Pawła II. Zarówno poeta, jak i kompozytor – obaj w swoim pięknym życiu – służyli „rzeczywistości niewysłowionej” i ją próbowali przez słowo i przez muzykę ukazać. W tekście zaproponowana zostaje szczegółowa analiza IX Sonetu Słowiańskiego Łuciuka wpleciona w opowieść o okolicznościach towarzyszących muzycznemu wykonaniu kompozytora.

• Zofia Zarębianka, "Ciągle jestem na tym samym brzegu" Karola Wojtyły. Konteksty literackie, filozoficzne i duchowe

Artykuł traktuje o nieznanym tekście młodzieńczym Karola Wojtyły zatytułowa- nym Ciągle jestem na tym samym brzegu. Rzeczony utwór został odnaleziony w archiwum kurii krakowskiej podczas prac nad krytyczną edycją dzieł literackich i teatralnych Jana Pawła II. Rozważania skupiają się z jednej strony na wykazaniu związku poematu z Pieśnią o Bogu ukrytym, z drugiej strony badawcza uwaga skierowana została na rozliczne analogie, a niekiedy świadome nawiązania do istotnych dla kultury europejskiej wątków myśli filozoficznej i tradycji duchowych dających się odkryć w poemacie. Istotne wydaje się też wskazanie na obec ne w utworze bezpośrednie nawiązania do powieści Karla Jorisa Huysmansa Katedra.

Spis treści

Wojciech Kaczmarek
Poznawanie Karola Wojtyły / 11

POEZJA

Zofia Zarębianka
Ciągle jestem na tym samym brzegu Karola Wojtyły. Konteksty literackie,
filozoficzne i duchowe / 19

Krzysztof Dybciak
Najważniejszy utwór poetycki młodego Karola Wojtyły / 31

Józef Maria Ruszar
Pieśń o Bogu ukrytym – podręcznik mistycznego przeżycia / 45

Robert Tyrała
Sonet IX Karola Wojtyły w interpretacji muzycznej Juliusza Łuciuka / 71

TEATR

Jacek Popiel
W Teatrze Rapsodycznym w nieromantycznych czasach. Karol Wojtyła
w zespole Mieczysława Kotlarczyka / 83

Stanisław Dziedzic
Poeta i aktor na krakowskiej polonistyce i w Studiu Dramatycznym „39” / 97

Marta Burghardt
Obraz sceniczny pt. „Chrystus Król” na podstawie Apokalipsy św. Jana / 119

JĘZYK

Renata Przybylska
Jaką polszczyzną posługiwał się młody Karol Wojtyła? / 137

Kazimierz Ożóg
Znak, któremu sprzeciwiać się będą. Rekolekcje watykańskie Karola Wojtyły
z roku 1976 – uwagi o języku / 149

Tadeusz Skoczek
Wokół pierwszych edycji juweniliów Karola Wojtyły / 173

Streszczenia / 187

Summaries / 193

Noty o autorach / 199

Notes about the Authors / 203

Indeks osobowy / 209

Wydawcy: Instytut Literatury, Biblioteka Kraków
Redakcja naukowa: Stanisław Dziedzic, Józef Ruszar
Redakcja językowa: Magdalena Machała
Korekta i adiustacja: Sylwia Reguła
Skład: Zuzanna Ruszar
ISBN: 978-83-66253-25-4
ISBN: 978-83-66765-49-8