Negatywy. Poetyki apofatyczne Aleksandra Wata i Piotra Matywieckiego – Ewa Goczał

STRESZCZENIE

Celem rozprawy jest zbadanie twórczości Aleksandra Wata i Piotra Matywiec­kiego w kontekście apofatyzmu rozumianego jako nurt w teologii, sposób kry­tycznego myślenia w duchu hermeneutyki oraz pojęcie z zakresu literackiej reprezentacji doświadczenia. Apofatyczność utożsamia się zwykle z tradycją teologii negatywnej, opartej na przekonaniu o niemożności poznania i opisania Boga. Jako apofatyczne bywają jednak określane także problemy na wskroś współczesne: nihilizm, postsekularyzm, kryzys przedstawieniowości czy pamięć i postpamięć o Zagładzie. Przyjęta tutaj perspektywa obejmuje oba te aspekty, a koncepcja poetyk apofatycznych stanowi nadrzędną ramę interpretacyjną, która pozwala odczytać dwa reprezentatywne dla nowoczesności dzieła przez pryzmat ich literackiej teologiczności, w powiązaniu z historycznymi dramatami i artystycznymi przełomami XX wieku oraz zagadnieniem przemian conditio humana. Pierwszy rozdział służy za zaplecze teoretyczne: określa nastawie­nie badawcze i aparat pojęciowy, przybliża podstawowy model apofatycznego poznania i wyrażania, a także uzasadnia umieszczenie analizowanych poetyk w takim kontekście. Rozdziały drugi oraz trzeci stanowią osobne opracowania monograficzne twórczości Wata i Matywieckiego. W podsumowaniu podjęta zostaje próba porównania tych dwóch dzieł oraz wyspecyfikowania głównych cech poetyki apofatycznej.

NOTA O AUTORCE

Ewa Goczał – absolwentka filologii polskiej na Uniwersytecie Pedagogicznym im. KEN i filologii rosyjskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 2020 roku obro­niła z wyróżnieniem pracę doktorską pod tytułem Negatywy. Poetyki apofatyczne Aleksandra Wata i Piotra Matywieckiego, która posłużyła za podstawę do niniejszej publikacji. Otrzymała za nią III nagrodę w X edycji Konkursu im. Majera Bała­bana. Jest współredaktorką tomów Widziałem Go. Literatura wobec doświadczenia religijnego (2018) oraz Obrazy Boga w literaturze polskiej XX i XXI wieku. Przełom XX i XXI wieku (2019), a także autorką książki Jak uczyć czytać z popiołów? Wiersze Jerzego Ficowskiego w polonistycznej edukacji o Holokauście (2021).

SPIS TREŚCI 

Wykaz skrótów dzieł Aleksandra Wata i Piotra Matywieckiego / 9

Wprowadzenie / 11

Świadomość apofatyczna / 21
Negacje nowoczesności: (post)nihilizm, (post)sekularyzm / 21
Ku światłej ciemności. Horyzonty myśli apofatycznej / 31
Wiersz – teologią. O świadomościowym podłożu
twórczości Wata i Matywieckiego / 44
Ukierunkowanie interpretacji: hermeneutyka krytyczna / 59

Aleksander Wat: na granicy nadmiaru i braku, nicości i Nicości / 65
U szczytu antynomii (prymat negatywności) / 65
Via dolorosa: poetyka niepodobieństwa / 76
Via regia: poetyka przyległości / 125
Via negativa: poetyka przekroczenia / 178
Oploty sprzeczności (synteza negacji, negacja syntezy) / 217

Piotr Matywiecki: na skraju pisma, na progu Księgi / 227
Asymetria różnicy i podobieństwa (ustawiczność apofazy) / 227
Księga tworzenia: poetyka genezyjska / 241
Księga restytucji: poetyka utrwalająca / 286
Księga nieobecności: poetyka kontemplacyjna / 334
Nicość naprzeciw nicości, nic i nić (zaprzeczność) / 378

Zakończenie / 378

Bibliografia / 379
Streszczenie / 425
Summary / 427
Nota o autorce / 429
Note about the Author / 431
Indeks osobowy / 433

Publikacja powstała dzięki wsparciu finansowemu Instytutu Literatury w ramach Tarczy dla Literatów.

Wydawca: Instytut Literatury
Miejsce i rok wydania: Kraków 2022
Korekta: Anna Kędroń, Natalia Hipnarowicz
Skład: Estera Sandecka
ISBN 978-83-67170-16-1