Niezależność i powinność. Szkice krytycznoliterackie – Tomasz Burek

Powinienem nazwać Tomasza Burka księciem niezłomnym krytyki, gdyż był jednym z nielicznych czołowych pisarzy polskich zdecydowanie broniących religijnych fundamentów naszej kultury, uczciwości myślowej i tej zwyczajnie ludzkiej; pozostał wierny najlepszym tradycjom narodowym oraz sprawdzonym wartościom uniwersalnym.

Krzysztof Dybciak

Tomasz Burek zawsze przenosił wzrok nad pyłem nieistotności ku temu, co istotne.

Adrian Gleń

Tomasz Burek należy do nadzwyczaj rzadkiego dziś „gatunku” krytyków, którzy dopracowali się własnego poglądu na literaturę oraz wyrazistych i stanowczo formułowanych kryteriów jej oceny. To właśnie czyni lekturę jego esejów […] czynnością nie tylko nader pożyteczną (bo wydatnie pomnażającą naszą dotychczasową wiedzę), ale i silnie inspirującą do dalszych przemyśleń i sporów czy rozwinięć.

Ryszard Nycz

Tomasz Burek jest jednym z najbardziej osobnych polskich krytyków literackich. I jednym z najważniejszych. Dla mnie najważniejszym. Takim, na którego książki czeka się z niecierpliwością i którego opinii wysłuchuje się z największą uwagą i skupieniem.

Maciej Urbanowski

Spis treści

Wykaz stosowanych skrótów publikacji Tomasza Burka / 5

Niezależność i powinność
O twórczości krytycznoliterackiej Tomasza Burka
(Krzysztof Krasuski) / 7

Rozdział I
Genealogia i biografia / 11

Rozdział II
Okolice olśniewającego debiutu / 17

Rozdział III
Mit powieści / 31

Rozdział IV
Brzozowski i inni / 39
1. Stanisław Brzozowski / 39
2. Karol Irzykowski / 44
3. Andrzej Kijowski / 49
4. Kazimierz Wyka / 53

Rozdział V
Powinności krytyczne / 59
1. Formuła krytyki / 63
2. Model literatury / 65

Rozdział VI
Literackie sympatie Tomasza Burka
O Niewybaczalnych sentymentach / 69

Rozdział VII
Koncepcja wspólnoty według Tomasza Burka / 77
1. Model(e) krytyki / 81
2. „Krytyka literatury a sprawa polska” / 83
3. Skompromitowana historicité / 86
4. Odzyskiwanie wspólnoty / 89

Rozdział VIII
Tomasz Burek, czyli niezależność krytyki
O Dzienniku kwarantanny / 99

Bibliografia (wybór) / 111

Nota bibliograficzna / 115

Nota o autorze / 117

Antologia / 119
Esej o literaturze XIX wieku / 121
Historia sztuki polskiej: kłopoty z modernizmem / 127
Jak możliwa jest powieść / 132
Świat niewymierny Teodora Parnickiego / 136
Powieść, niepowieść / 142
Powieść utajona/ 145
Arcydzieło niedokończone / 151
Skąd się wziął Ulisses / 161
Faulkner na tle Faulknera / 168
Kłębowisko realności / 177
Dżuma pod mikroskopem / 183
Bolesław Miciński: zwycięstwo nad rozpaczą / 187
Dramat wielkiej krytyki / 194
Rozmyte tradycje / 198
Jaka historia literatury jest nam dzisiaj potrzebna? / 204
Umysł nienasycony / 210
Żeromski – rozdarta świadomość / 217
Wierzyński – objawienie życia i sekret ojczyzny / 222
Miłosz – historyczne wtajemniczenie / 225
Cały ten okropny świat / 233
Herbert – linia wierności / 239
Nieczyste formy Różewicza / 246
Literatura, niepoważne zajęcie / 252
Co jest jeszcze do odkrycia w Iwaszkiewiczu/ 257
Ostatni krzyk tamtej młodości / 263
Zamknięty świat i swobodne przejścia / 269
Grzech straconej młodości/ 274
Coście z tym marzeniem zrobili? / 278
Wroniec albo o potwornej wronie, która bohaterów
przeraziła wielce / 280
Opowieść, która… Cantus Jana Polkowskiego / 283
To, co nas przemienia / 287
Przenieść ogień, słowo, tajemnicę / 290
Pragnienie ładu / 292
Epoka kiczu / 294
Duch odkurzacza / 296
Macie swoją Trędowatą / 298

„Linia wierności”
O krytyce literackiej Tomasza Burka
(Łukasz Kucharczyk) / 301

Nota edytorska / 323

Od wydawcy / 327

Streszczenie / 329

Summary / 331

Wydawca: Instytut Literatury
Miejsce i roku wydania: Kraków 2022
Redakcja językowo-stylistyczna: Alicja Stępniak
Korekta: Sabina Wojtasiak, Natalia Hipnarowicz
Skład i łamanie: Alicja Stępniak
ISBN: 978-83-67170-01-7