Nowy Napis. Liryka, epika, dramat nr 8

W czerwcu bieżącego roku media obiegła informacja, że święcąca międzynarodowe triumfy polska gra komputerowa This War of Mine – w której gracz wciela się w cywila próbującego przetrwać w wojennej rzeczywistości – ma zostać wpisana do kanonu szkolnych lektur. Dzieło kultury cyfrowej dostąpiło oficjalnego włączenia do ogólnokulturowego kanonu. W cywilizacji cyfrowej żyjemy więc już na tyle długo, że jest ona obecna nie tylko w sferze zainteresowań awangardy i futurologów, ale stała się rzeczywistością okrzepłą, która ma swoją historię, poddającą się badaniu, choćby w kontekście jej związków z literaturą. W niniejszym numerze „Nowego Napisu” zajmujemy się tą nową i nienową cyfrową rzeczywistością, przypatrując się jej z różnych perspektyw.

Tematowi wzajemnych wpływów rzeczywistości cyfrowej i świata literatury przygląda się Bogusława Bodzioch-Bryła, skupiając się na e-poezji i jej związkach z grami komputerowymi. Tymi relacjami zajmuje się również Julia Czerniuk, która, wychodząc od teorii dzieła w ruchu, bada różnice oraz podobieństwa w twórczych strategiach aktywizowania gracza i czytelnika. Literackie formy i utwory typowe dla rzeczywistości cyfrowej przybliża nam Paulina Chorzewska. Roman Bromboszcz, autor Poezji cybernetycznej, opowiada nam w uzupełnionym o wiersze wywiadzie o doświadczanych w ciągu nastoletniej drogi twórczej przemianach problematyki związków poezji i cyfrowych mediów. Zaś Stanisław Godlewski pisze o obecności „nowych mediów” w teatrze, zastanawiając się nad konsekwencjami mariażu sceny i technologii. Impresja Jana Maciejewskiego dotyczy tematu cyfrowego „przepisywania” dzieł kultury, i jakie są tego skutki. W głównym dziale znajdują się też teksty dotyczące ogólniejszej problematyki cyfryzacji życia: futurologiczny esej Grzegorza Lewickiego o rozwijającej się władzy algorytmów, artykuł Jaremy Piekutowskiego o edukacji w cyfrowym świecie (szczególnie ważny w czasach pandemicznego zdalnego nauczania) oraz filozoficzne spojrzenie Krzysztofa Korżyka na kwestię sztucznej inteligencji.

Także teksty z działu „Film” są bardzo silnie związane z tematem numeru i można je uznać za drugą jego odsłonę: Witold Loska z ciekawością, ale i podejrzliwie przygląda się wirtualnej rzeczywistości (VR) oraz narracjom wytwarzanym za pomocą tej technologii, którą opisuje jako nieprzezroczystą i wikłającą zarówno twórców, jak i odbiorców w złożone problemy etyczne. O pułapkach VR pisze też Rozalia Knapik-Wojtaczka w tekście poświęconym dystopijnemu, technosceptycznemu serialowi Czarne lustro. Autorka pochyla się przede wszystkim nad problemem etyki w rzeczywistości zacierającej granice między tym, co ludzkie, a tym, co wirtualne. Tekst Krzysztofa Sokołowskiego za punkt wyjścia bierze planowany przez Amazon serial mający być ekranizacją wątków z tolkienowskiej mitologii, a dotyczy na ogólniejszym poziomie problemu źródłowego tekstu w świecie adaptacji i praw rządzących twórczością oraz jej komercjalizacją.

Również oprawa graficzna niniejszego numeru „Nowego Napisu” nawiązuje do głównego tematu; stanowią ją prace dwóch autorów: komputerowe grafiki Zdzisława Beksińskiego, pioniera i klasyka, oraz prace twórczo aktywnego Mirona Tee, nota bene również – tak jak Roman Bromboszcz – członka grupy twórczej Perfokarta.

Oprócz tekstów związanych z tematem numeru publikujemy, jak zawsze, nowe propozycje poetyckie, prozatorskie, dramatyczne i eseistyczne, wśród nich między innymi zestawy wierszy laureatów drugiej edycji konkursu „Nowy Dokument Tekstowy” organizowanego przez Instytut Literatury.

 ~ Redakcja

Spis treści

Słowo wstępne / 5

Cywilizacja cyfrowa / 7

BOGUSŁAWA BODZIOCH-BRYŁA
Grając w wiersz, oderwać tekst od dzieła...
O ludologicznych inspiracjach literatury / 9

PAULINA CHORZEWSKA
Współczesny liternet – zjawiska i wektory / 29

Z ROMANEM BROMBOSZCZEM rozmawiają Zuzanna Sala i Adam Leszkiewicz
Wiersz to dla mnie plik /38

JULIA CZERNIUK
Analogowe i wirtualne dzieła w ruchu / 42

KRZYSZTOF KORŻYK
Sztuczna inteligencja – ludzka, arcyludzka?
O ambiwalentnej naturze układów zaprojektowanych / 58

JAN MACIEJEWSKI
Lew, technologia i stara szafa / 72

GRZEGORZ LEWICKI
Cyfrowa lekkość bytu. Jak się dobrze ustawić w świecie algorytmów / 81

JAREMA PIEKUTOWSKI
Edukacja w świecie cyfrowych plemion / 96

STANISŁAW GODLEWSKI
(Nie)bezpieczne związki. Teatr, media, technologia / 104
Ars Poetica / 117

MACIEJ TARANEK
Repozytorium / 119

ŁUKASZ ORBITOWSKI
Wyznania pisarza przypadkowego / 121

BARTOSZ POPADIAK
Stopniowanie świata / 126

Liryka / 131

NOWY DOKUMENT TEKSTOWY
II Ogólnopolski Konkurs na Książkę Literacką /133

DAMIAN KOWAL, wiersze z tomu Pieśni
pieśń dla przyjaciół / 136
AA / 137
ambient jpn / 138
pieśń dla juliusa eastmana / 139
pieśń o szczekaniu psów / 140

ŁUKASZ BARYS, Wiersze z tomu Wysokie słońce
Rozłączne / 141
Muszka / 142
Leszczyna / 143
Orzeł, Piątkowisko / 144
Sale, sale, sale / 145

ROMAN BROMBOSZCZ
36 / 146
39 / 146
40 / 147

PATRYK KOSENDA
cokolwiek powiesz plus dwa /148
chary cacy / 148
odcedzić szubieniczki /149
Robinson Fazoe / 149
wywlekać stroniące od sutków na szynce: mowa flaków / 150

SONIA NOWACKA
Zgrywa i uprzedzenie. Na tropach popkultury / 151

PIOTR MÜLDNER-NIECKOWSKI
Jednak mimo wszystko / 156
Dzień zaczyna się spokojny / 156
Nikt nie wie / 157

WOJCIECH KUDYBA
Nad wierszami Piotra Müldnera-Nieckowskiego / 158

PIOTR GRZYMAŁOWSKI
[niech wstawia się za wami] /167
[kilka centymetrów uśmiechu] / 168
[tren Emila Sinclaira] / 169

MICHAŁ GOŁĘBIOWSKI
Marzenia o nieprzystosowaniu
Wokół poezji Piotra Grzymałowskiego / 170

Epika / 175

NOWY DOKUMENT TEKSTOWY
II Ogólnopolski Konkurs na Książkę Literacką / 177

JOANNA JAGIEŁŁO
Próba / 180

BRONISŁAW WILDSTEIN
Kryształowy gmach / 185

KATARZYNA FETLIŃSKA
Szczepan Przylepa / 218
Opowiastka 32 / 223
Opowiastka 33 / 224

Dramat / 227

ANDRZEJ BŁAŻEWICZ
Czerwony Kapturek / 229

JAN KAROW
Wyrastanie z kapturka / 262

Szkice / 275

MARIUSZ WILK
Zaułki Herlinga / 277

KRZYSZTOF KUCZKOWSKI
Może ci się uda wspiąć po jego strzałach. Deskrypcje / 287

ZBIGNIEW STAWROWSKI
Filozoficzne podstawy troski o kulturę. Lekcja Platona / 294

Film / 311

WITOLD LOSKA
Maszyna empatyczna – maszyna opresyjna. Krytyczny przegląd doświadczeń VR / 313

ROZALIA KNAPIK-WOJTACZKA
I kto tu rządzi? Czarne lustro, cyfrowe dystopie i utrata kontroli / 328

KRZYSZTOF SOKOŁOWSKI
J.R.R. Tolkien. Na tropie tekstu źródłowego / 344

Laudacja / 353

MACIEJ URBANOWSKI
Bronisław Wildstein – pisarz dla dorosłych
Laudacja z okazji otrzymania Nagrody im. Lecha Kaczyńskiego / 355

Wydawca: Instytut Literatury
Miejsce i rok wydania: Warszawa–Kraków 2020
Redaktor naczelny: Józef Maria Ruszar
Korekta: Anna Szczepańska-Krasoń, Janusz Krasoń, Anna Hajduk
Skład: Piotr Owsiany

ISSN: 2657-6791