Nowy Napis. Liryka, epika, dramat nr 5

Przyznanie Nagrody Nobla Oldze Tokarczuk było z pewnością literackim wydarzeniem numer jeden w ubiegłym roku. Pomysł usytuowania twórczości Tokarczuk w centrum niniejszego wydania nie powinien zatem zaskakiwać. Wykraczając poza stylistykę laudacyjną i okolicznościową, traktujemy noblowski zaszczyt jako wezwanie do ponownej lektury dzieł Laureatki, do rewizji dotychczas opublikowanych tekstów interpretacyjnych i krytycznych oraz do refleksji nad publicznymi wypowiedziami samej Tokarczuk.

„Spory o kolejne książki Olgi Tokarczuk – pisze Zuzanna Sala – przynosiły naprawdę ciekawe rozpoznania – najłatwiej zauważalne wtedy, gdy wyłapywane z perspektywy metakrytycznej i z dystansu czasowego. Zdaje się jednak, że dziś taka dyskusja jest niemożliwa”. Chcielibyśmy, aby wspomniana debata nie tylko znów stała się możliwa, lecz także aby rzeczywiście się toczyła; teksty składające się na blok podejmujący temat numeru mają być jej częścią. Nasz pomysł na udział w dyskusji jest dość szczególny: oddajemy głos młodszemu pokoleniu zaangażowanemu w życie literackie. Zaprosiliśmy do współpracy autorów i redaktorów pism, które z pewną niedokładnością można nazwać młodoliterackimi (8. Arkusz "Odry", "KONTENT”, "Stoner Polski", "Rzyrador”). W efekcie otrzymaliśmy małą antologię różnorodnych tekstów: interpretacji, polemik, impresji i esejów. Zuzanna Sala pisze o problematyczności emancypacyjnego potencjału twórczości Tokarczuk. Ida Brożek bierze pod lupę sposoby przedstawiania przez Noblistkę mężczyzn i męskości. Filip Matwiejczuk prezentuje rozważania o literackich filiacjach prozy Tokarczuk i jej kulturotwórczych ambicjach. Patryk Kosenda ukazuje problemy literackiego mainstreamu z posługiwaniem się etykietą „fantastyka”. Mateusz Górniak kataloguje chwyty, za pomocą których Noblistka wprowadza kategorię dziwności w Opowiadaniach bizarnych. Zarówno Paweł Kaczmarski, jak i Paweł Kusiak, choć w różny sposób, piszą o problemach lewicy w ocenie twórczości Tokarczuk. Karolina Kurando z kolei idzie tropami noblowskiego wykładu Laureatki i czyta jej opowiadania przez pryzmat zaproponowanej przez nią kategorii czułości.

Uzupełnieniem naszego bloku młodoliterackich głosów jest kilka towarzyszących tekstów, które dopełniają temat o dodatkowe perspektywy. Esej Józefa Ruszara traktuje o ambicjach pisarstwa Tokarczuk i jego odbiorcach – tych mniej i bardziej profesjonalnych. Koncepcjom czasu w prozie Noblistki poświęcony jest artykuł Krzysztofa Brenskotta. Prezentujemy także zapis częściowo improwizowanych wypowiedzi uczestniczek dyskusji „Czuły narrator. Literatura – Klimat – Internet”, zorganizowanej przez Katedrę Komparatystyki Literackiej Wydziału Polonistyki UJ. Punktem wyjścia debaty był szeroko komentowany wykład noblowski Olgi Tokarczuk. Wszystkie te głosy uzupełniają wypowiedzi samej Noblistki: wypisy z wywiadów dotyczące literatury, ale i tematów pozaliterackich – polskiej historii, ekologii czy feminizmu.

Skoro to Literacka Nagroda Nobla stała się głównym tematem najnowszego numeru naszego pisma, postanowiliśmy nie pomijać drugiego z ogłoszonych w ubiegłym roku laureatów, Petera Handkego, któremu ze zrozumiałych względów poświęcono w Polsce o wiele mniej uwagi. Do głosów o Oldze Tokarczuk dołączamy zatem tekst o żałobie w powieści Pełnia nieszczęścia Handkego, który dla „Nowego Napisu” opracował Jacek Wiaderny.

~ Redakcja 

Spis treści

Słowo wstępne / 5

Nobel dla Polki /7

JÓZEF MARIA RUSZAR
Paradoksy Sienkiewicza i Tokarczuk –
czytelnicy a literaturoznawcy / 9

Cytaty z OLGI TOKARCZUK / 20

PAWEŁ KACZMARSKI
Zaczarowanie, samokształcenie i mądrość ze Wschodu / 30

ZUZANNA SALA
Abstrakty i zbyt proste pytania / 38

IDA BROŻEK
Strategie przedstawiania męskości w prozie Olgi Tokarczuk / 45

PATRYK KOSENDA
Golem z gatunkowej gliny,
czyli Noblistka na manowcach fantastyki / 53

MATEUSZ GÓRNIAK
Przestrzenie dziwności
O Opowiadaniach bizarnych Olgi Tokarczuk / 62

FILIP MATWIEJCZUK
Olga Tokarczuk. Styl i poglądy / 71

PAWEŁ KUSIAK
W stronę wyjścia
Pozorna wspólnotowość Olgi Tokarczuk / 79

KAROLINA KURANDO
O czułości / 84

KRZYSZTOF BRENSKOTT
Granica, która oddziela od światła
Obraz(y) czasu w twórczości Olgi Tokarczuk / 88

Olga Tokarczuk i mieszkańcy ziemi
Zapis dyskusji „Czuły narrator” / 103

Nobel dla Petera Handkego / 107

JACEK WIADERNY
Nad niedomkniętym wiekiem krypty
O Pełni nieszczęścia Petera Handkego / 109

Ars Poetica / 117

ANNA ADAMOWICZ
Poezja jako bicie po ryju (w masce) /119

MIŁOSZ BIEDRZYCKI
Kotek wie, że łyżwiarz odkopał SARS /123

MAREK KOCHAN
Dlaczego piszę / 127                                                                                                                             

Liryka / 133

MIŁOSZ BIEDRZYCKI
Pamiętam bardzo dobrze / 135
Bezczelnie pięknym dziewczynom / 136
Macha do ciebie każde drzewo łapką, do ciebie macha łapką każde drzewo / 136
Świt wibruje potencjalnością / 137

ANNA ADAMOWICZ
sci-fi [1] / 138
sci-fi [2] / 139
sci-fi [3] / 140

MAREK LOBO WOJCIECHOWSKI
pięć zwrotek o niczym /141
m jak m / 142
sjesta / 142
miot / 143

MICHAŁ ZABŁOCKI
Tacierz / 144

ADAM LESZKIEWICZ
Drugie przyjście / 146
Hokus-pokus / 147
Apokalipsa psa / 148

Epika / 149

SÁNDOR MÁRAI / TŁUM. TERESA WOROWSKA
Dziennik (fragment z 1977) /151

WOJCIECH CHMIELEWSKI
Kamienica Krystalla / 165

Dramat / 177

AGATA M. SKRZYPEK
Dramat botaniczny /179

MICHAŁ CIERZNIAK
Mowa roślin / 213

Szkice / 223

MAREK ZIELIŃSKI
Obrona Sokratesa. Próba komentarza / 225

BRONISŁAW WILDSTEIN
Nietzsche: nadczłowiek i jego wyzwolenie / 228

KRZYSZTOF KUCZKOWSKI
Deskrypcje. O Wozie siana Wojciecha Kudyby / 241

Sztuka / 251

KRYSTYNA CZERNI
Malarz w piekle.
Walka z manichejską wizją rzeczywistości w myśli i sztuce Jerzego Nowosielskiego / 253

Wydawca: Instytut Literatury
Miejsce i rok wydania: Warszawa–Kraków 2020
Redaktor naczelny: Józef Maria Ruszar
Korekta: Anna Hajduk, Paweł Kusiak, Adam Ladziński
Skład: Piotr Owsiany

ISSN: 2657-6791