Nowy Napis. Liryka, epika, dramat nr 9

„Wielu było utalentowanych poetów młodszego pokolenia, ale najlepszy z nich był Brodski, którego sama wychowałam” – powtarzała Anna Achmatowa. Przyjaźnili się. On przyjeżdżał rozklekotanym pociągiem do Komarowa, gdzie mieszkała, i pokazywał jej swoje pierwsze wiersze. Ona chwaliła go i czytała mu swoje. Ona – ostatnia przedstawicielka Srebrnego Wieku rosyjskiej poezji, zakorzenionego w literaturze II połowy XIX wieku, i on – przyszły noblista, którego wierszami zachwycił się świat. Wielka Dama Poezji, która wiele wycierpiała, z dumą mówiąca do Brodskiego: Josifie, my oboje znamy wszystkie rymy języka rosyjskiego – i on, prześladowany w ZSRR geniusz, który podczas politycznego procesu sądowego nie bał się powiedzieć, że to Bóg uczynił go poetą.

Z okazji 55. rocznicy śmierci Achmatowej i 25. rocznicy śmierci Brodskiego prezentujemy te „rymy” w nowych tłumaczeniach. Wiersze, które były przez lata wyzwaniem dla wielu mistrzów słowa, zostały na nowo odczytane przez Józefinę Inesę Piątkowską i Krzysztofa Szatrawskiego. W bieżącym numerze „Nowego Napisu” przedstawiamy także młode pokolenie literatury rosyjskiej – tych, którzy przejęli tradycję poetycką po swoich poprzednikach, ale też odważyli się z nią zmierzyć. Ciekawsze i oryginalne zjawiska literatury rosyjskiej, w których akcenty są postawione na ciągłość i kontynuację, ale też nowoczesność i eksperyment, analizowali specjalnie dla „Nowego Napisu” najlepsi krytycy i literaturoznawcy, zaproszeni do współpracy przez naszego redaktora Nikitę Kuznetsova, tłumacza polskiej poezji na język rosyjski i autora koncepcji przewodniego tematu numeru. Nazwiska, głośne i popularne w Rosji, a do tej pory w Polsce nieznane, niemające przekładów, debiutują niniejszym na łamach naszego czasopisma.

Wśród nich między innymi Siergiej Krugłow, poeta i ksiądz prawosławny, nawiązujący w swojej poezji między innymi do Brunona Schulza. Prozę Linor Goralik, autorki szalenie popularnych w Rosji mikropowieści i mikrodramatów, oraz wiersze Wadima Miesiaca, w tym jeden poświęcony Brodskiemu, którego znał osobiście, przetłumaczył dla nas Krzysztof Szatrawski. Przedstawiamy także opowiadanie młodego pisarza i aktora Grigorija Służytiela oraz najnowszy poemat już znanej polskiemu czytelnikowi Marii Stiepanowej.

W dziale „Film” analiza Andrzeja Szpulaka dwóch wielkich dzieł filmowych, których bohaterem jest car Iwan Groźny. I nie są to zbliżone portrety cara. Filmy wciąż aktualne, bo dotykające newralgicznych punktów rosyjskiej tożsamości, uzupełniają główny, literacki temat „Nowego Napisu”.

Trudno byłoby w kwartalniku nie odnieść się do czasów, w których przyszło nam niespodziewanie się odnaleźć. – A może katastrofa przyjdzie z całkiem innej strony. Niemożliwej do przewidzenia? – zastanawiał się Yuval Harari, zanim ktokolwiek słyszał o Wuhan, covidzie i lockdownie. I przy- szła, zmuszając nas wszystkich do zrewidowania swojego przekonania, że jesteśmy panami tego świata. W konkursie na „Dziennik pandemiczny”, który ogłosiliśmy nie brakowało pesymistycznych konstatacji o destrukcyjnej roli człowieka we wszechświecie, pojawiły się też bardzo wnikliwe świadectwa osobistej wiwisekcji, pomysły radzenia sobie z nagłym osamotnieniem, próby znalezienia równowagi i dystansu. Fragmenty trzech nagrodzonych prac, oryginalnych językowo, narracyjnie i w zakresie konstrukcji, wraz z laudacjami jury, być może pozwolą spojrzeć inaczej na czas pandemii, który na każdym z nas odcisnął mniejsze lub większe piętno.

Wracamy także do mrocznej historii Grudnia 1970, którą w przejmujący, bardzo intymny sposób opowiedział poeta Jan Polkowski. Głosy – jak pisze w swej interpretacji Józef Maria Ruszar – nie mają właściwie odpowiednika w polskiej, a nawet światowej literaturze. Jest to jednolity i spójny cykl osiemnastu wierszy poświęcony ofiarom masakry na Wybrzeżu w 1970 roku.

W najnowszym numerze, jak zawsze, publikujemy też nowe propozycje poetyckie, prozatorskie, eseistyczne oraz dramat. Do ich lektury również – zapraszamy!

Spis treści

Słowo wstępne / 5

Literatura rosyjska / 7

ANNA ACHMATOWA / TŁUM. JÓZEFINA INESA PIĄTKOWSKA
*** [Nam na rauszu jest wesoło] / 9
*** [Na szyi – koralików rzędy] / 10
*** [Ty znasz moją udrękę w pętach] / 10
Bieżeck / 11
*** [Z życia na tej ziemi się zachował] / 11

POLINA POBEREZKINA
Polska Anny Achmatowej / 12

JOSIF BRODSKI / TŁUM. KRZYSZTOF D. SZATRAWSKI
Wiersz o ślepych muzykach / 22
Einem alten Architekten in Rom / 23
1 września 1939 roku / 27
Widokówka z miasta K. / 28
*** [Nie opuszczaj pokoju, błędu nie popełniaj] / 29

DENIS AKHAPKIN
Josif Brodski jako uczeń architektury,
czyli dlaczego Czesław Miłosz się śmiał? / 30

MARIA STIEPANOWA / TŁUM. KRZYSZTOF D. SZATRAWSKI
Dziewczynki bez ubrań / 40

SIERGIEJ KRUGŁOW / TŁUM. KRZYSZTOF D. SZATRAWSKI
Ateista / 46
Bruno Schulz / 47
*** [Tak, Chrystus wciąż tam jest / 48
*** [Dziwi się stary rabin] / 49
Z „Pieśni Potopu” / 50

WADIM MIESIAC / TŁUM. KRZYSZTOF D. SZATRAWSKI
Nitka / 52
Narodziny Helviga / 54
Kwiatek / 55
Oset / 55
Odwiedziny w ojczyźnie / 56

OLGA BAŁŁA
Wznosi się jak natchniony szkic. Rosyjscy poeci lat 2010–2020 / 57

LINOR GORALIK / TŁUM. KRZYSZTOF D. SZATRAWSKI
Pokrótce: sto siedemnaście całkiem krótkich opowiadań / 73

GRIGORIJ SŁUŻYTIEL / TŁUM. KRZYSZTOF D. SZATRAWSKI
Magnus i Agata / 83

OLGA BAŁŁA
Poszerzając granice. Współczesna proza rosyjska / 91

Dzienniki pandemiczne / 105

KONKURS NA „DZIENNIK PANDEMICZNY”
Laudacje do nagrodzonych prac / 107

WALERY BUTEWICZ
Dziennik uroku zarazy. Prolog / 111

JACEK ADAMCZYK
Dziennik wiosny 2020 / 116

MIŁOSZ TOMKOWICZ
Pandemiumium. Dziennik zarazy (wybór) / 122

Liryka / 127

PIOTR JEMIOŁO
groszowe powieści (1) / 129
groszowe powieści (3) / 130
Ufo nad Krakowem / 131

RAFAŁ GAWIN
Pod Jemiołą. Nowy brak teorii wiersza polskiego / 132

PRZEMYSŁAW SUCHANECKI
Wojny / 139

ADAM LESZKIEWICZ
Wyrodny syn estezji. O Wojnach Przemysława Suchaneckiego / 141

MONIKA BRĄGIEL
Osobliwa kondycja / 144
Wiersz tytułowy / 144
Dożynki / 145
Historia korespondencji / 145
Porozumienie / 146
Co masz powiedzieć, mów cicho / 146

ANNA MOCHALSKA
Co masz powiedzieć, mów do kogoś i dla kogoś.
Poetycki dialog i jego ewolucja w wierszach Moniki Brągiel / 147

TOMASZ DALASIŃSKI
Póki nie żyjemy. Fragment / 152

PIOTR JEMIOŁO
Do źródeł i z powrotem. Póki nie żyjemy Tomasza Dalasińskiego / 157

JAN POLKOWSKI
*** [Język który z miłości odkrył człowieka] / 162
*** [Życie wyswobadza się ] / 163
*** [Sześćdziesiąt lat temu ] / 164

Epika / 167

BRONISŁAW WILDSTEIN
Lew / 169

Dramat / 215

ALICJA KOBIELARZ
hybris. opowieść o miłości / 217

ANNA MAJEWSKA
Nienormatywne namiętności.
Między szczerą wypowiedzią a podejrzliwością wobec dyskursu / 239

Szkice / 253

MARIUSZ WILK
Bulwar Herlinga (z cyklu Przechadzki z cieniem) / 255

Film / 269

ANDRZEJ SZPULAK
Iwan Groźny – ekranowe rozdwojenie cara / 271

Grudzień 1970 / 279

JÓZEF MARIA RUSZAR
Głosy – Antygony z Wybrzeża / 281

Sztuka / 297

ZBIGNIEW MICHALCZYK
Szymon Czechowicz (1689–1775) – polski rzymianin / 299

Wydawca: Instytut Literatury
Skład: Piotr Owsiany
Korekta: Anna Szczepańska-Krasoń, Janusz Krasoń
ISSN 2657-6791