
Podaj swój adres e-mail, jeżeli chcesz otrzymywać informacje o nowościach i promocjach.
Teksty rozproszone. Tom 1 – Józef Wittlin
Opis
Eseje Józefa Wittlina to niezwykle ważna część jego spuścizny. Gdyby przyjąć na chwilę – z gruntu niestosowne wobec tak wybitnego artysty pióra – kryterium ilościowe, trzeba by zauważyć, że Wittlinowska eseistyka wielokrotnie przekracza objętością pozostawione przezeń dzieła epickie i liryczne razem wzięte, a równać się z nią mogłaby jedynie działalność epistolograficzna pisarza. Rangę tej eseistyce nadała decyzja Jerzego Giedroycia, który w 1963 roku doprowadził do opublikowania w Paryżu Orfeusza w piekle XX wieku, zbioru zredagowanego przez samego autora. Tom ten utrwalił w świadomości odbiorców miejsce Wittlina wśród najlepszych polskich eseistów. Był też w chwili pierwszego wydania wymownym znakiem ciągłości polskiej kultury mimo hekatomby drugiej wojny światowej i całkowicie zmienionych po 1945 roku realiów.
Niniejsza książka to zbiór tekstów, który nazwać by można „cieniem” czy „sobowtórem” kanonicznego Orfeusza w piekle XX wieku. Weszły w jej skład wypowiedzi, które nie znalazły się w owym eseistycznym opus magnum i które siłą rzeczy pozostają w jego cieniu, nawet jeżeli były już wcześniej przedrukowywane w wydaniach książkowych. Są to wypowiedzi rzadziej komentowane i z całą pewnością mniej znane, choć głębią myśli i wyrazu nierzadko dorównują one tym pomieszczonym w Orfeuszu… Opublikowano w tej edycji teksty, które wtórują Orfeuszowi…, dopowiadają zawarte w nim myśli albo ukazują drogę dochodzenia pisarza do wyrażonych tam sądów i przekonań. Lektura zebranych tu artykułów pozwala szybko uzmysłowić sobie, że podejmowane przez Wittlina decyzje o tym, które teksty włączyć do Orfeusza…, a z których zrezygnować, nie były uzależnione od jakości i ważkości szkiców. Wiele prezentowanych tutaj „tekstów rozproszonych” to utwory znakomite, wiele z nich to również wypowiedzi niezwykle ważne i sam autor musiał zdawać sobie z tego sprawę. Przypuszczać należy raczej, że do niektórych esejów czy recenzji niewłączonych do Orfeusza… Wittlin po prostu nie miał dostępu w chwili układania całości wyboru, pozostawał wszak w warunkach emigracyjnego odcięcia od bibliotecznych źródeł krajowych. Z kolei inne teksty, pisane już w Ameryce, wymagałyby tłumaczenia z języka angielskiego albo wydawały się – być może – silnie związane z miejscem pierwodruku i nie zostały uznane za dość wymowne w izolacji od oryginalnego kontekstu.
(fragment wstępu, Katarzyna Szewczyk-Haake)
SPIS TREŚCI
Słowo wstępne (Katarzyna Szewczyk-Haake) / 7
CZĘŚĆ PIERWSZA. ARTYKUŁY I ESEJE Z LAT 1919–1939
Ruch artystyczny we Lwowie /21
Requiem aeternam – lwowskiej sztuce / 28
Nekrolog / 31
Pod adresem lwowskiego Teatru Miejskiego – garść pytań / 32
O Homerze, Biblii i św. Franciszku z Asyżu / 36
Z powodu J. Ejsmonda przekładu
utworów łacińskich Kochanowskiego / 47
O Sułkowskim Stefana Żeromskiego / 62
Przedmowa do Myśli serdecznych Stefana Żeromskiego / 71
Słowo tłumacza do czytelnika / 74
O Mitologii Jana Parandowskiego / 114
Poeci polscy po niemiecku / 117
Nowy przekład Odysei
Rozmowa „Wiadomości Literackich” z Józefem Wittlinem / 121
O szczerości w poezji / 126
Festiwal muzyczno-teatralny w Wiedniu / 131
Z teatrów wiedeńskich / 149
O kompetencjach autora dramatycznego
(na marginesie dyskusji) / 155
Rola malarstwa scenicznego / 160
O Erosie na Olimpie Jana Parandowskiego / 163
Teatr popularny / 165
O Puszczy jodłowej Stefana Żeromskiego / 167
O rzekomym upadku życia umysłowego / 170
Teatr Miejski w Łodzi / 174
O tajemnicy języka i innych tajemnicach / 181
Z Wenecji i z Padwy / 186
Kolory i tony florenckie / 193
O starożytnej parodii religijnej / 199
Mitologia dzieciństwa / 203
Jak się uczyli współcześni pisarze polscy? / 208
Sztuka polska na wystawie w Wenecji / 211
Dziecinny wizerunek wielkości Kasprowicza / 213
Pytanie bez odpowiedzi / 218
Moje przedostatnie słowo w sprawie „pytania bez odpowiedzi” / 222
Przedmowa do drugiego wydania Hymnów / 225
Supremacja kobiet w literaturze polskiej / 227
Koniec „izmów” / 232
Modernizm / 237
Przemiany wartości / 242
Poeci „Skamandra” / 246
Estetyka współczesnej poezji / 251
Podróże w literaturze / 256
Arcydzieło Aleksandra Brücknera / 260
O „epopei” Delteila Les poilus / 264
Gdzie powinny spocząć szczątki Słowackiego? / 269
Co zawdzięczają pisarze polscy literaturom obcym? / 271
Czterej geniusze / 275
Józef Wittlin o sobie / 277
O przyszłość Europy / 282
Walka z kłamstwem / 285
Wyspiański i skutki / 289
Powieść Rotha o zmarnowanych żywotach / 293
Powieść Arnolda Zweiga o jeńcu Griszy / 297
O godności mowy wiązanej, czyli o poezji Staffa / 301
Fortunat Strowski o Ameryce / 307
Klabund i jego proza / 312
Wrażenia z wystawy w Antwerpii / 317
W pracowniach pisarzy polskich (1) / 325
Pod lipą czarnoleską / 326
Co wiedzą pisarze polscy o Funduszu Kultury Narodowej? / 329
Odyseja w oblężonym Lwowie
Rozmowa Jana Parandowskiego i Józefa Wittlina / 334
Europa przeciw ojczyznom / 340
O 1900 Paula Moranda / 352
Język Prusa / 355
Chiny proszą o głos / 359
Plastyka na poczcie / 367
Czy kultura nasza chyli się ku upadkowi? / 375
List do filomatów / 380
Pisarze polscy a Rosja sowiecka / 386
Niezapomniany Peer Gynt / 389
Pamiętnik Hulki-Laskowskiego / 393
Rzeczpospolita poetów L.H. Morstina / 398
Nowy Sybir / 403
Sztuka o świni / 406
W stulecie Pana Tadeusza / 410
Klub kawalerów i Zielone pudła / 419
Nie Józef, ale Tadeusz / 425
„Gazecie Warszawskiej” w uprzejmej odpowiedzi / 426
Genius loci i Czermański / 430
W pracowniach pisarzy polskich (2) / 436
Powrót mamy w Teatrze Nowym / 437
Pan Damazy, Marcowy kawaler, Majster i czeladnik, Epoka tempa / 440
Król Lir i Ponad śnieg / 449
Żołnierz i bohater i Dom otwarty / 456
Kordian i Łańcuch / 461
Rozmowa Mariusza Dawna z Józefem Wittlinem / 467
Mały komentarz do Soli ziemi / 477
W pracowniach pisarzy polskich (3) / 482
Wittlin jako sportowiec / 483
Michel Matveev i jego Dziwna rodzina / 485
O malarstwo Leopolda Gottlieba / 490
W pracowniach pisarzy polskich (4) / 493
Przypomnijmy Theophrasta / 494
W pracowniach pisarzy polskich (5) / 498
Dokoła Antygony / 500
O pamięć Stanisława Augusta / 505
W pracowniach pisarzy i uczonych polskich / 507
Nota edytorska / 511
Lista pierwodruków / 515
Wybrane opracowania dotyczące eseistyki Józefa Wittlina / 525
Indeks nazwisk / 529
Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Kanon Polski.
Wydawca: Instytut Literatury
Miejsce i rok wydania: Kraków 2022
Opracowanie krytyczne i redakcja naukowa: Katarzyna Szewczyk-Haake
Redakcja: Paweł Cieślarek
Korekta: Anna Hajduk, Elżbieta Zarych
Skład i łamanie, przygotowanie do druku: Alicja Stępniak
ISBN: 978-83-67170-52-8