Żyć dla pisania prawdy. O twórczości literackiej Janusza Krasińskiego – Agata Kłopotowska

Opracowanie Agaty Kłopotowskiej obejmuje swym zasięgiem pełne spektrum twórczości Janusza Krasińskiego – jego wiersze, dramaty i prozę. Co więcej: autorka wykorzystała nieznane dotąd wypowiedzi autora o sobie i swojej twórczości, zaczerpnięte z zarejestrowanych rozmów, które z nim przeprowadziła. Autorka pokazuje, że biografia Janusza Krasińskiego – pełna nieoczekiwanych zwrotów, poruszających dramatów i radykalnych, nieoczywistych wyborów – stanowi nie tylko wdzięczny materiał dla filmowego scenariusza, ale jest też matrycą twórczości autora, który – jak niewielu polskich pisarzy XX i początku XXI wieku – czuł się wezwany do świadectwa o faktach spychanych na margines zbiorowej świadomości. Twórczość autora Czapy jawi się zatem jako „maskowana autobiografia”, będąca nie tyle wyzwaniem, czy też wyznaniem, ile raczej właśnie świadectwem: swoistym prywatnym dokumentem, dającym wgląd w okrucieństwa minionego stulecia – zarówno hitlerowskie, jak i stalinowskie. Poruszając się ze swobodą i swadą po rozległych i mocno zróżnicowanych obszarach twórczości pisarza, autorka ukazuje, w jaki sposób wspomniany imperatyw świadectwa kształtował charakterystyczną dla jego warsztatu predylekcję do opracowywania tych samych wątków w rozmaitych formach literackich, do ich ciągłej, nigdy niezakończonej rekontekstualizacji i reinterpretacji. Stopniowo z kart monografii wyłania się nie tylko obraz Krasińskiego-świadka, ale także Krasińskiego-artysty i mędrca, zatroskanego o świat, w którym przyszło mu żyć. Dobrze się stało, że autorka zdecydowała się na interpretację utworów różnych rodzajów i gatunków, ofiarowując nam w ten sposób szersze spojrzenie na dokonania pisarza i specyfikę form, jakimi się posługiwał.

Spis treści

Wykaz stosowanych skrótów dzieł literackich
Janusza Krasińskiego / 7

Rozdział I
Zraniony życiorys
Biografia Janusza Krasińskiego / 9
1. Też kiedyś był dzieckiem… / 9
2. „Matko Boska, oddal bombę!” / 10
3. Czarny dym i zgliszcza / 12
4. Historia rodem z Kafki / 14
5. „Powrót w nieznane” / 17
6. Rozkwit pisarstwa / 22
7. Niewolnik pióra / 23

Rozdział II
Puste zdania nie dawały mu spokoju
O twórczości Janusza Krasińskiego / 27
1. „Z trwogą myślał o nowej erze…” / 28
2. „Paliło go, by przerwać jakoś tę zbrodniczą ciszę” / 31
3. „Jak […] to napisać, żeby to niosło za sobą coś więcej”? / 45
4. „Co to jest to, co mnie otacza, i co ja tu robię?” / 61

Rozdział III
Od horrendum Wózka przez Potworka pamięci ku ocaleniu duszy
Analizy wybranych utworów / 69
1. Przez ziemię piekielną, pod głuchym niebem – marsz! / 69
2. „Wiersz pisze się, chodząc po celi” / 80
3. „W obręczy czerwonego muru” / 86
4. Przekreślić „krótką kreską” / 92
5. „ Potworek jest piękny” / 96
6. Ocalić duszę, choćby jej okruch / 102
7. „Ja jedno tylko muszę, dochować wierności.
Bo straszna zdrada” / 112

Bibliografia / 137

Nota o autorce / 141

Antologia / 143
Nota edytorska / 145
Poezja / 147
Drewniaki / 149
Karuzela / 151
Piosenka o szkiełku / 153
Proza / 155
Gdybyś poszedł pierwszy / 157
Potworek / 157
Wózek / 163
Wielka Manna / 163
Na stracenie / 169
Rozdział V Ocalić okruch duszy / 169
Rozdział VII Msza / 181
Twarzą do ściany / 191
Rozdział VII Matka / 191
Rozdział XI Krzak gorejący / 214
Niemoc / 229
Powrót w nieznane / 229
Świat jest cieplarką / 230
Przełom / 239
Rozdział X /239
Dramat / 243
Krzak gorejący. Dramaty / 245
Krzak gorejący / 245

Od wydawcy / 251

Streszczenie / 253

Summary / 255

Wydawca: Instytut Literatury
Miejsce i rok wydania: Kraków 2021
Redakcja językowo-stylistyczna: Alicja Stępniak
Korekta: Aleksandra Luberda, Adriana Kretkowska
Skład i łamanie: Alicja Stępniak
ISBN 978-83-66765-40-5
Wydano w ramach pakietu: 9