Żywioł i duch. O wyobraźni pneumatoforycznej Krzysztofa Kamila Baczyńskiego – Justyna Baran

Książka Żywioł i Duch. O wyobraźni pneumatoforycznej Krzysztofa Kamila Baczyńskiego dotyczy tych wymiarów poezji Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, które ujawniają się szczególnie w jego późnych wierszach i prowokują do podjęcia badań z pogranicza literaturoznawstwa i teologii. Pneumatoforyczność (zgodnie z greckim źródłosłowem „pneumatoforyczny” oznacza „niosący ducha”) okazuje się szczególną jakością wyobraźni poetyckiej „drugiego Słowackiego”, znajdującą swój wyraz na różnych poziomach organizacji tekstu. Zawarte w wierszach Baczyńskiego obrazy doświadczenia świętości w sytuacji tragicznej pozwalają na nowo odkryć jednego z najważniejszych polskich poetów XX wieku dzięki wyzwoleniu się spod wpływu legendy – unieśmiertelniającej, ale i zniekształcającej obraz człowieka poszukującego odpowiedzi na najważniejsze egzystencjalne pytania. Obrazy Ducha Świętego okazują się kluczem do zrozumienia złożonej i nieortodoksyjnej, często zniekształcanej w procesie recepcji twórczości Jana Bugaja religijności poety oraz uchwycenia istoty sanctum rodzącego się w ruchu między żywiołem i Duchem.

SPIS TREŚCI

WPROWADZENIE

Kłopotliwy chrześcijanin / 17
Między literaturą a teologią / 27

ROZDZIAŁ I Poetycka pneumatoforyczność – nieuchwytne „duchonosicielstwo”

Między Konopnicką a Baczyńskim / 42
„Wtrącający się” Duch Święty / 44
Duch Święty a żywioły / 46
Pneumatoforyczne sacrum? /  46

ROZDZIAŁ II O tożsamości i z tożsamością. Walka K.K. Baczyńskiego

Walczyć – ale jak? / 51
Prawo do walki? / 57
Walka przed bitwą / 59
Żołnierz-poeta / 63
„Diamentowy chłopak” / 67
Bohater pilnie potrzebny / 73
Ofiara legendy / 76
Trafiony – unieśmiertelniony / 81
Martwa pieśń / 86

ROZDZIAŁ III Romantyczna Pneuma

Między ziemią a niebem / 91
Korzystny brak / 97
Wiedza skompromitowana / 101
Ból przemiany / 111
Nowa jakość wyobraźni / 119
Od więzienia do wolności / 123
Oczyszczenie i uzdolnienie / 126

ROZDZIAŁ IV Chrześcijański Duch

„Grzbiet stygnie” / 139
Nieortodoksyjnie religijny / 147
Zburzony pomnik, spalony dom / 152
„Myślą i sercem, pracą i cierpieniem” / 159
Triumf klęski / 163
Dłutami wioseł / 166
Chrześcijańska nadzieja / 168
Zaufać poecie / 171

ROZDZIAŁ V Obłoków cisza. Pneuma i człowiek

Karkołomna dedykacja / 177
Madonna bezsilna / 184
Trudy Atlasa, męka Damoklesa / 191
Domy jasności i twarde dnie / 198
Pomiędzy człowiekiem i Bogiem / 199
Umrzeć bez skargi / 205

ROZDZIAŁ VI Duch Święty i wiosło

Dłutami wioseł / 211
Trzej „wioślarze” / 218
Wiosło myśli / 223
Łuskając wiosłem / 228
Kryształ miłości / 234

ROZDZIAŁ VII Baczyński i teologia

Co z teologią? / 243
Niezwykły dialog / 254
Pneuma, Ruah, Paraklet – żywioł i duch / 259
Między paradoksem i oksymoronem – w kręgu myślenia teologicznego / 270

ROZDZIAŁ VIII Duch języka, język Ducha

Ręka – ucho – oko / 277
Obudzić się / 282
Otworzyć oczy / 286
Wiosłować, aby wysłowić / 290
Bez granic / 294

ZAKOŃCZENIE / 297
SPIS TABEL / 299
SPIS RYSUNKÓW / 299
BIBLIOGRAFIA / 301
INDEKS OSOBOWY / 311
STRESZCZENIE / 317
NOTA O AUTORCE / 321

Wydawca: Instytut Literatury
Miejsce i rok wydania: Kraków 2022
Redakcja naukowa: Justyna Pyzia, Józef Ruszar
Redakcja językowa: Magdalena Kolanko
Korekta i adiustacja: Judyta Wałęga, Pracownia Mole
Skład i łamanie: Pracownia Mole
ISBN: 978-83-67170-06-2